همان طور که در دوران پیروزی انقلاب و نیز در دوران جنگ تحمیلی به واسطه این دو ویژگی، ثمرات زیادی از سوی دانش آموزان نصیب کشور شد، در مرحله سازندگی نیز بهره های فراوانی می توان از این سرمایه عظیم برد. اما مهم ترین سرمایه های آینده اند، زیرا عامل اصلی انتقال ارزش های ملی و مذهبی به نسل پس از خودند و از طرفی سرمایه های مورد نیاز آینده کشور در زمینه های مختلف فنی، تخصصی و آموزشی را فراهم می کنند.

باید در توقعات و رفتار خود همیشه تعادل را حفظ کنیم. افراط در هر کاری بد است. روش های نادرست و رفتارهای غلط، چهره ارزش ها را زشت و منفور می کند. توقعات غیرمنطقی، تکرار مکررات، تأکیدهای خسته کننده، سرکوفت زدن و تحقیر کردن در مورد درس، عبادت، کار و مانند آن نتایج نامطلوبی را در پی خواهد داشت.

برخی والدین درس فرزندان خود را بهانه ای برای ابراز ناراحتی ها و بی حوصلگی های خود قرار می دهند، و برای رفع سر و صدا و شیطنت فرزندان، آنها را به نشستن و درس خواندن مجبور می کنند و برای متقاعد کردن، محکوم کردن و ساکت کردن آنها پیوسته از درس خواندن آنان ایراد می گیرند. این رفتار غیرمنطقی که متأسفانه در روابط خانواده ها با دانش آموزان فراوان مشاهده می شود، درس را به ابزاری برای فشار و اعمال خشونت و برهم زدن تمایلات طبیعی فرزندان مبدل می سازد و موجب ایجاد نفرت نسبت به درس می شود.

بسیاری از دانش آموزان در تنهایی، حال و حوصله درس خواندن ندارند؛ زود خسته می شوند یا گرفتار چرت و کسالت می شوند. اگر تو از این دسته افرادی، بهتر است دوست و همراه مناسبی برای خود دست و پا کنی تا با یکدیگر به مطالعه و مباحثه بپردازید. البته باید مراقب باشی که این کار به جای افزایش سرعت و پیشرفت کار، خدای نخواسته باعث سرگرمی و اتلاف بیشتر وقت تو نشود.

اگر به فرزندان خود بیاموزیم که وقتی مشغول درس خواندن می شوند تمامی توجه خود را مصروف آن کنند و با سرعت متناسب و تمرکز حواس آن را به پایان برسانند، درس برای آنها شیرین خواهد شد؛ زیرا کندی ها و وقت کشی ها در خلال مطالعه، موجب طولانی شدن تکالیف و خستگی می شود. وقتی فرزندانمان از درس خواندن بهتر نتیجه بگیرند به عمل خود متکی می شوند و با امیدواری به کار می پردازند.

دانش آموزان در سال های حساسی هستند و غالبا روحیه شکننده و ظریفی دارند. با حرف ها و کنایه های خود، آنها را آزرده نسازیم. سعی کنیم روحیات، احساسات و عواطف شاگردان خود را درک کنیم و به آن احترام بگذاریم. در برخورد با دانش آموزان خطاکار، روحیه عفو و اغماض را پیشه کنیم و هرگز آنها را به عذرخواهی از خود و هر کار دیگری که برای آنها سرافکندگی در پی داشته باشد، مجبور نکنیم.

سعی کنید از همین حالا، در هر کلاس و مقطعی هستید، اهداف بلندی برای آینده علمی خود در نظر بگیرید و با خود عهد کنید که تا رسیدن به آن اهداف از پا ننشینید.

هر چه در سطح تحصیلی بالاتری قرار داشته باشید برنامه ریزی درسی برای شما ضروری تر است. چون هم با حجم بیشتر و مشکل تر متون درسی مواجهید و هم مسئولیت ها و وظایف سنگین تری بر عهده دارید. اگر تجربه موفقی در برنامه ریزی ندارید، همین امروز به افرادی که در این زمینه سررشته دارند مراجعه و تمرین نظم و برنامه ریزی را آغاز کنید.

موقع حضور در کلاس، سعی کنید با تمام وجود در کلاس باشید و تمرین کنید که دچار حواس پرتی و غفلت از مباحث کلاس نشوید. پرسش و پاسخ در کلاس می تواند تمرکز حواس شما را در کلاس تضمین کند.

دوران تحصیل برای بیشتر شما جوانان فرصت بسیار خوبی است، زیرا همه امکانات آموزشی و پرورشی جامعه، خانه و مدرسه در اختیار شماست تا برای خود توشه ای بیندوزید. بنابراین باید قدر این اوقات را بدانید و حال که کمترین بار مسئولیت بر دوش شماست، با حرص و شتاب به اندوختن دانش و اخلاق و تجربه بپردازید و اگر چنین نکنید و فقط از دیگران انتظار داشته باشید و ضعف ها را به این و آن مربوط بدانید و به این بهانه تنبلی کنید، با حسرت و پشیمانی دست به گریبان خواهید شد و راه جبرانی نیز وجود نخواهد داشت.

درس ها را از ابتدا همپای کلاس، خوب بخوانید. اگر قبل از ورود به کلاس، درس مورد نظر مرور شود، به طور طبیعی سئوالاتی در ذهن ایجاد می شود که دانش آموز را برای توجه به درس و فهمیدن آن آماده تر می سازد. پس از درک مطلب در کلاس و رفع ابهام ها با حداقل تمرین مطلب به حافظه انسان سپرده می شود و می توان آن را به صورت خلاصه، کوتاه و منظم در دفتر خود ثبت و نگهداری و هر از چند گاهی آن را مرور کرد. با این شیوه می توان به آسانی برای امتحان آماده شد.

باید در کلاس نیز از حواس پرتی اجتناب کرد و عواملی که دقت و توجه را کاهش می دهد از خود دور ساخت. مسایل علمی به گونه ای است که اگر شنونده در جلسه درس به گفته های استاد و معلم توجه نکند ارتباط میان مطالب در ذهن او از هم گسسته، و فهم عمیق و منسجم آنها ناممکن می شود.

سعی کنید با افرادی که دوست دارند در کلاس با گفتگو، شوخی و سرگرمی شما را از توجه به درس بازدارند، یا در بیرون از کلاس و مدرسه اوقات شما را به بیهودگی تلف کنند همنشین نشوید. اگر از همان آغاز، زمینه های ایجاد دوستی های بیش از حد را با این گونه اشخاص فراهم نکنید، بعدا مجبور نخواهید بود که خسارت ها و پی آمدهای منفی رفاقت با آنها را تحمل کنید و دیگر از آنها تأثیر نخواهید پذیرفت و به علت رودربایستی، گرفتار خطاهای گوناگون نخواهید شد.

کتاب ها، دفترها و وسایل خود را تا پایان سال، پاکیزه و زیبا نگه دارید. استفاده از کتاب ها و وسایل نامرتب و کثیف در روحیه شما اثر منفی می گذارد و تماس با آنها موجب کسالت می شود و اثر نامطلوبی در روند یادگیری شما خواهد داشت.

در زندگی معقول مصرف کنید. از استفاده نابه جا و غلط از امکانات بپرهیزید. متأسفانه بخش شایان توجهی از دارایی جامعه ما به علت عدم بهره گیری صحیحِ عده ای نابود می شود. در حالی که از سوی دیگر عده ای حتی به حداقل مایحتاج خود نیز دسترسی ندارند.

نیروی فکر و ذهن خود را در وادی پوچ خود آرایی و مدگرایی تباه نکنید. روح کنجکاوی، کمال خواهی، تنوع طلبی و نوگرایی خود را صرف لباس و خوشگذرانی نکنید. رشد و کمال را در علم، ایمان، اخلاق، و فضایل واقعی انسان جستجو کنید. دانش آموز یا دانشجوی ساده پوش، تمییز و سخت کوش آینده ای بسیار امیدوارکننده تر از کسی دارد که همت خود را مصروف جمال ظاهری و رفاه جسمانی می کند.

از بی اعتنایی به سرنوشت جامعه و سر در لاک خود فرو بردن بپرهیزید. در مورد محیط اطراف خود حساس باشید و در جهت دهی و سامان بخشی به امور مشارکت کنید. اگر امروز از حضور فعالانه در اجتماع و دخالت در سرنوشت خویش خودداری کنید، فردا نیز چنین منشی خواهید داشت. بکوشید از خودگرایی و خودخواهی فاصله بگیرید و همواره منافع خود را در مصالح و منافع کل جامعه جستجو کنید.

با اراده و عزم راسخ خود به طرف علم و عمل و کسب دانش و بینش حرکت نمایید که زندگی زیر چتر علم و آگاهی، آن قدر شیرین و انس با کتاب و قلم و اندوخته ها، آن قدر خاطره آفرین و پایدار است که همه تلخی ها و ناکامی های دیگر را از یاد می برد.

عزیزانم،... تقوا و پاکی و پاکدامنی را پیشه کنید و نظم [را] در زندگی و تمامی مراحل آن حکم فرما سازید و با جدیت به تحصیل علوم و کسب معارف و بهره وری از استعدادهای الهی خود بپردازید.

سلام بر جوانان برومندی که با سلاح علم، در سرفرازی و اعتلای کشور ـ کشور عزیز اسلامی ـ کوشا و در رسیدن به هدف های انسانی ـ اسلامی، از هیچ زحمت و کوشش دریغ ندارند.

برای به دست آوردن استقلال فکری و بیرون رفتن از زندان وابستگی، خود و مفاخر و مآثر ملی و فرهنگی خود را دریابید. باید کوشش در راه علم و به دست آوردن تخصص در رشته های مختلف، اساس فعالیت جوانان دانشجوی عزیز ما باشد، که نیازمندی های میهن به دست خود آنها برآورده و کشور ما با کوشش شما خودکفا شود.

بشریت با همه پیشرفت هایش در علوم و فنون، در گهواره طفولیت دانش است و تا رسیدن به بلوغ کامل، راه طولانی در پیش است.

سرنوشت یک کشور و یک ملت و یک نظام، بعد از توده های مردم، در دست طبقه تحصیل کرده است و هدف بزرگ استعمار نو، به دست گرفتن مراکز این قشر بوده است.

حضرت محمد(ص) می فرمایند: «آموختن علم بر هر مسلمانی واجب است». قبل از ظهور اسلام، بعضی از جوامع متمدن تحصیل علم را از حقوق و امتیازات طبقات خاص می دانستند و برای سایرین چنین حقی قایل نبودند؛ اما در اسلام نه تنها «آموختن دانش»، به عنوان یک حق از امتیازات کسی نیست، بلکه تحصیل آن بر همه افراد واجب است.تحصیل علم شرطی سنی ندارد.

ممکن است تکلیف یا عملی از لحاظ زمان محدودیت داشته باشد و در هر زمانی نتوان به آن پرداخت مثلاً روزه واجب، وقت و زمان معین دارد و نیز نماز در وقت معینی باید گزارده شود. اما تحصیل علم به هیچ زمان و سن و سالی محدود نمی شود. در حدیث آمده است:

«در همه عمر، از گهواره تا لحظه مرگ، در جستجوی علم باشید».

معلمی در کلام امام خمینی رحمه الله

حضرت امام خمینی رحمه الله درباره مقام معلم می فرماید: «نقش معلم در جامعه، نقش انبیاست؛ انبیا هم معلم بشر هستند. نقش معلم، بسیار حساس و مهم است و مسئولیت بسیار زیادی دارد. نقش مهمی است که همان نقش تربیت است که اخراج من الظلمات الی النور است. معلم، امانت داری است که [امانت او] غیر از همه امانت هاست؛ انسان، امانت اوست. امانت های دیگر را اگر کسی خیانت به آن بکند، خلاف کرده است، اما امانت اگر انسان باشد، اگر خدای نخواسته به این امانت خیانت شد، یک وقت می بیند خیانت به یک ملت است، خیانت به یک جامعه است، خیانت به اسلام است. معلم، امانت دار نسلی است که تمام مقدّرات یک کشور، به آن نسل سپرده می شود و تربیت شما باید همراه با تعلیم باشد».

امام خمینی(ره) شغل معلمان را بسیار شریف دانسته و آن را در ردیف برنامه های تعلیماتی پیامبران دانسته اند و فرموده اند: «شما باید خیلی توجه داشته باشید که یک مردم عادی نیستید، شماها معلم نسلی هستید که در آتیه همه مقدّرات کشور به آن نسل سپرده می شود» و خاطرنشان ساخته اند: «معلم امانت داری است که غیر از همه امانت ها، انسان امانت اوست»(15) و در جمع گروهی از بانوان دزفول فرموده اند: «شغل شما، شغل انسان سازی است، معلم انسان درست می کند، همان شغل انبیاست، انبیاء آمدند...انسان درست کنند، آنها معلم همه بشر هستند، شما هم معلم یک عده هستید اینها در یک محیط وسیع تر و ماها در یک محیط کوچک تر، بنابراین، این شغل شما، شغل بسیار شریفی است لکن مسؤولیت آن هم بسیار زیاد است.»(16)