به گزارش نافع، در ميدان امام خميني(ره) همدان كه قدم می‌زنی يكي از تابلوهاي خیابان‌های شش گانه آن، نامي برگرفته از حقيقتي است كه تشيع را زنده نگاه داشته است و نام زیبای "شهدا" را نشان می دهد.

شايد تصور كنيد اين نام از جان نثاری‌های شهدا در جنگل تحميلي لقب گرفته اما اين خيابان واگويه هايي تاريخي از وقايع آغاز انقلاب در همدان را دارد.

قدم‌هایم را كه بر می‌دارم، ديگر صداي شلیک‌های دژخيمان شاه از بالاي هتلی كه در ابتداي خيابان است به گوش نمی‌رسد و جمعيت موج نمي زند، در حالي كه 36 سال قبل در چنين روزي  جمعيت اندك دختران مدرسه پروين اعتصامي كه به حكومت و اقدامات آن معترض بودند رويش گر شجاعت در بين انقلابيون همدان شدند.

طول خيابان زياد است و در نزدیکی‌های پاساژي در انتهاي خيابان داشته‌های ذهنم را مرور می کنم که شهيد نصرت داوري در حال پايين كشيدن كركره مغازه نفت فروشي خود خون سرخش  خيابان را رنگين می‌کند و راهش  انقلاب را در همدان به پيروزي می‌رساند و خيابان پر از هياهو و عبور و مرور است و شهري كه در آن زمان در رسانه ها به جنگ زده تعبير مي شد در آرامش به سر مي برد و شايد به خواب غفلت نيز رفته باشد.

در ميداني كه در انتها به اين خيابان منتهي می‌شود گرچه اثري از آن واقعه ندارد اما كسبه اطراف درخواست تغيير نام آن و مزين شدن به 30 مهر را دارند.

نگاهي به راه رفته می‌کنم  و خود را فراموشكار و قدرناشناس فداکاری‌های آن 15 هزار تظاهر كننده 30 مهر 59 می‌بینم كه انقلاب، راه، تفكر و ارزش‌های آن را به ما سپردند تا پاسدار آن باشيم، چه كنیم كه دستانمان خالي است...

يكي از محققان تاريخ انقلاب در همدان اين واقعه را براي خبرنگار مهر با مستندات تاريخي روايت كرد.

ابوالفتح مومن با اشاره به اينكه با شروع سال تحصيلي در مهر 57 سير مبارزاتي دانش آموزان و دانشجويان وارد مرحله جديدي شد و رژيم شاه  را دچار سردرگمي كرد، گفت: يكي از اين تظاهرات ها، راهپيمايي سی‌ام مهر ماه 1357 توسط دانش آموزان و دانشجويان در همدان بود که دو عامل آغازگر اين واقعه روايت می‌شود كه علت اول آن شايعه شدن هتك حرمت يكي از دانش آموزان دختر در طي تظاهرات هاي روز گذشته عنوان می‌شود كه براساس بررسی‌ها صحتي براي آن نمی‌توان يافت و عامل دوم آتش سوزي مسجد جامع كرمان در روزهای قبل.

وي در خصوص آغاز ماجرا می‌گوید: در پي تظاهراتي كه در دبيرستان دخترانه پروين اعتصامي به عنوان اعتراض به آتش زدن كتابخانه مسجد جامع كرمان روي می‌دهد برخوردي ميان ماموران انتظامي و تظاهركنندگان روي داد كه اين درگیری‌ها به خیابان‌های مختلف شهر كشيده می‌شود.

15 هزار تظاهركننده در خيابان شهدا

اين كارشناس تاريخ با اشاره به اينكه ديگر دبیرستان‌های شهر نيز با شنيدين اين خبر دست به تظاهرات زده و به ميدان مركزي شهر مي روند كه در مسير  حركت  خود سينماها و بانک‌ها نيز به آتش كشيده می‌شود، ادامه داد: در خیایان شورين و شهداي فعلي تعداد زيادي از مردم به تظاهركنندگان می‌پیوندند كه تعداد آن‌ها را تا 15 هزار نفر نيز ياد کرده‌اند و در اين هنگام ماموران انتظامي از بالاي پشت بام هتلي در ابتداي خيابان به روي تظاهركنندگان آتش گشوده كه در اين بين سه نفر كشته و یك نفر مجروح می‌شوند.

مومن اذعان داشت: مجروحان به بیمارستان‌های همدان انتقال مي یابند و تظاهرات تا ساعت دو بعداز ظهر همان روز در گوشه و كنار شهر به گوش می‌رسد و برخي نيز از مدرسه آيت آخوند ملاعلي همداني در بين مردم مواد آتش زا توزيع و تعدادي نيز كه بر روي پشت بام‌ها كمين كرده بودند برروي تظاهر كنندگان آجر پرت می‌کردند.

وي ادامه داد: با انتقال مجروحين به بیمارستان‌ها  مردم براي اهدا خون به مجروحين به بیمارستان‌ها رفته و با اجتماع  خود در مقابل ورودي آن‌ها مانع ورود عوامل پليس شدند تا جايي كه رئيس وقت بيمارستان اكباتان به نام رياحي به آنان قول می‌دهد كه پليس داخل بيمارستان نخواهد شد و اجساد قربانيان نيز تحويل بستگان خواهد شد.

اين محقق تاريخ انقلاب در همدان با اشاره به اينكه ماموران انتظامي به دنبال دفن پيكر شهدا بدون اطلاع خانواده ها بودند تا مانع ايجاد راهپيمايي در تشييع آنان شوند، افزود: پيكر يكي از شهدا به زور از دست كاركنان بيمارستان اكباتان گرفته شده و در كشاكشي بين استاندار و دادستان مجوزي براي دفن صادر نمی‌شود و مقامات سياسي و قضايي وقت همدان قدرت مقابله با خشونت کاری‌ها نظاميان را نمي یابند.

مومن عنوان كرد: در اول آبان پيكر شهدا به  باغ بهشت انتقال يافته و تمام مدارس و بازار در خیابان شهدا به حالت تعطيل درآمد و شهر دركنترل نيروهاي زرهي ارتش قرار گرفته بود و پس از بازگشت اين اجتماع به سوي  دادستاني همدان حركت كرده وخواستار معرفي مسببين اين كشتار تا 10 روز می‌شوند.

وي با اشاره به اينكه دانشجويان دانشگاه بوعلي سينا نيز كه قبل از اين واقعه به برخي رويدادها در دانشگاه معترض بودند در اعتراض به كشتار و برقراری حكومت نظامي در همدان  دست به اعتصاب غذا زدند و خواستار آزادي زندانيان سياسي در كل كشور شدند، بيان داشت: قطعنامه اي نيز در جمع شش هزار نفري تحصن کنندگان صادر شده و كاركنان دانشگاه نيز دست از كار خود كشيدند و تحصن دانشجويان در مراسم شب هفت شهدا به پايان رسيد و وعده تحصني ديگر را می‌دهند.

تحصن قشرهاي مختلف در محكوميت اقدامات عوامل رژيم شاه

اين كارشناس تاريخ ادامه داد: فرهنگيان همداني نيز با تجمع در مقابل محوطه آموزش و پرورش شهرستان همدان به مدت 48 ساعت اعتصاب غذا می‌کنند و خواستار معرفي مسببين اين جنايت در شهر می‌شوند.

وي با اشاره به اينكه وكلا و قضات نيز از روز اول آبان دست به تحصن غذا در دادسراي همدان می‌زنند، عنوان كرد: روحانيون نيز در اين بين نقش مهمي در رهبري مردم داشتند و از نيروهاي فعال در صحنه به شمار می‌رفتند و در اين بين سه روز عزاي عمومي در همدان اعلام می‌شود.

مومن اظهار داشت: به دنبال شكايات مختلف وزارت كشور هيئتي را براي بررسي واقعه به همدان فرستاد كه علي رغم تبليغات فراوان نه تنها عاملان مجازات نشدند بلكه ترفيع نيز گرفتند.

وي با اشاره به اينكه واقعه 30 مهر دانشجويان و دانش آموزان همداني موجب  اتحاد نيروهاي انقلابي در شهر شد، گفت: اين واقعه عاملی براي ديگر تظاهرات در شهر شد.

گفته های شاهدان عینی واقعه 30 مهر کتاب می شود

مدیرکل اسناد غرب کشور نیز با اشاره به اینکه از مجموع 20 نفر  از شاهدان عینی گزارش مکتوب صوتی جمع آوری شده، عنوان کرد: 15 عکس و 25 بریده روزنامه و 20 مورد از اسناد در مورد این واقعه یافت شده است.

قاسم بلوری گفت: به دلیل پیدا شدن شاهدان عینی جدید و کمبود اعتبار هنوز کتاب این رویداد به چاپ نرسیده و با تأمین اعتبار می‌توان آن را تا 22 بهمن امسال به چاپ رساند.

رد شايعه آغاز واقعه

وي با رد اين موضوع كه علت وقوع حادثه هتك حرمت به يكي از بانوان دانش آموز در بين مردم شايعه است، گفت: براساس بررسی‌های ميداني و جمع آوري مدارك حتي مراجعه به دبيرستان پروين اعتصامي نامي از چنين فردي يافت نشد و حتي در باغ بهشت همدان نيز اسم چنين فردي نيست كه به خاكسپاري شده باشد.

بلوري در خصوص علت واقعي روي دادن اين حادثه گفت: تعدادي از دانش آموزان مدرسه دخترانه پروين اعتصامي پس از خروج از مدرسه اقدام به دادن شعار بر ضد رژيم می‌کنند كه اين امر با برخورد عوامل شاه روبرو شده و ديگر گروه‌های همدان نيز به اين رويداد می‌پیوندند.

اما چند سالي است كه مسئولان همداني به دنبال معرفي اين واقعه در كشور هستند به طوري كه در سال گذشته درخواست وارد كردن اين واقعه در تقويم ملي كشور و ديدار با رهبر انقلاب و نام گذاري مكاني به اين واقعه در شهر مطرح شد كه به نظر می‌رسد اين موضوع به فراموشي سپرده شده تا جايي كه معاون فرهنگي ارشاد در نشست هماهنگي برگزاري اين واقعه در همدان از لزوم دوباره ارسال كردن درخواست وارد كردن واقعه 30 مهر در تقويم ملي به شوراي فرهنگي عمومي كشور علي رغم ارسال درخواست در سال گذشته خبر داد و تاكيد كرد: به نظر  می‌رسد اين موضوع در اولويت كاري شورا قرار ندارد.

بايد به دنبال پاسداشت داشته‌های خود باشيم

دبير شوراي امر به معروف ونهي از منكر همدان با ابراز تاسف از غربت 30 مهر در همدان عنوان كرد: اوج عزت و ايستادگي مردم همدان در وقايع انقلاب در 30 مهر روي داد و اين رويداد اثر گذاري  در سطح ملي بود تا جايي كه امام خميني(ره) كه در پاريس حضور داشتند از تظاهرات كنندگان حمايت كردند.

محمد جواد بيات ادامه داد: مراجع تقليد نيز از تظاهرات كنندگان حمايت كردند و حتي روزنامه نگاران و كاركنان صنعت نفت نيز دست به تحصن زدند.

وي با اشاره به اينكه اين واقعه نقطه قوتي براي ديگر انقلابيون در كشور شد، بيان کرد: امروز بايد به دنبال پاسداشت داشته‌های خود باشيم.

دبير شوراي امر به معروف ونهي از منكر همدان اذعان داشت: حماسه‌هایی كه به چشم ديدم در آن روز فراموش نشدني است و مردم درهاي منازل خود را باز گذاشته بودند تا مجروحين را درمان كرده تا در بیمارستان‌ها دستگير نشوند بنابراین قدر داشته‌های خود را بايد دانست.

لزوم بازشناسي اين واقعه بر هيچ يك از دست اندركاران امر در همدان پوشيده نيست، اما به واقع بايد براي به نتيجه رساندن اين بازخواني كمر همت در جهت معرفي اين رويداد اثرگذار در تاريخ انقلاب در همدان و كشور را به كار بست و نبايد با جابجايي مسئولیت‌ها  دين خود را به شهر از ياد برد.

معتمدين،  دردمندان و به خصوص قشر دانش آموز كه تأثيرگذارترين محور اين واقعه در همدان بوده‌اند، مطالبه واحد خود را از دست اندكاران امر باز شناسي و معرفي اين واقعه در كشور می‌دانند، تا راه شهدای فدا شده در اين روز به ثمر بنشيند و از مهجوريت خارج شود.

گزارش از بهنام نادري فصيح