به گزارش نافع، در حال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه محل نگهداری سکه های قدیمی، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده زیر خاکی مربوط به هزاره های قبل از میلاد و دوره های اسلامی و نیز اشیای قدیمی اهدایی مردم می باشد و در تالار شمالی، کتابخانه هایی مشتمل بر 5 هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می شود.

بیشتر شهرهای دنیا با بنایی تاریخی یا فرهنگی مشهورند و آن را شناسه خود می دانند به عنوان مثال شهر "پاریس" با برج "ایفل"، اصفهان با میدان "نقش جهان" و شیراز با بنای آرامگاه شاعر بزرگ ایران "حافظ شیرازی" خود را معرفی می کنند. همدان نیز از حدود 60 سال پیش به برج آرامگاه شیخ الرییس ابوعلی سینا طبیب و دانشمند نامدار ایران زمین مزین شده است و خود را با این نماد معرفی می کند.

به گفته کارشناس سازمان میراث فرهنگی استان همدان و راهنمای بازدیدکنندگان از آرامگاه ابوعلی، بنای این آرامگاه تاکنون 3 بار نوسازی شده است.

فاطمه زارعی افزود: مقبره قدیمی آن که در دوره قاجاریه ساخته شده بود، در خور شأن و منزلت این متفکر بزرگ نبوده، بنابراین انجمن آثار ملی ایران به مناسبت هزارمین سال تولد بوعلی سینا در سال 1330 تصمیم به تجدید بنای آن گرفت.

طرح و نقشه بنای فعلی، با معماری "مهندس هوشنگ سیحون" به سبک معماری دوره ای که حکیم در آن دوره می زیسته از روی قدیمی ترین بنای تاریخ دار اسلامی، یعنی "برج قابوس ابن وشمگیر" در شهر گنبد کاووس، اقتباس شده است.

بنای آرامگاه ابوعلی تلفیقی از دو سبک معماری ایران باستان و ایران بعد از اسلام است که با بهره گیری از هنر معماری سنتی و شیوه های نوین در آن از عناصری چون "برج" الهام گرفته از برج "گنبد کاووس" ، باغچه ها متأثر از باغ های ایرانی، "آب نماها" هم بر گرفته از حوض خانه های سنتی و نمای روکار سنگ های حجیم و خشن خارا که با سنگ گرانیت کوهستان الوند آراسته شده و نمودار کاخ های باستانی ایرانیان و استمرار و مقاومت ابوعلی در فراگیری علم و دانش است، استفاده شده و 12 پرۀ برج نشان از 12 علم این فیلسوف گرانقدر است.که کار ساخت بنای جدید در سال 1333 هجری شمسی به پایان رسید.

خانم زارعی افزود: محل فعلی آرامگاه بوعلی منزل مسکونی "ابوسعید دخوک" دوست صمیمی بوعلی سینا بوده است که او نیز در جوار بوعلی سینا مدفون می باشد.

در حال حاضر تالار جنوبی آرامگاه به عنوان موزه محل نگهداری سکه های قدیمی، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده زیر خاکی مربوط به هزاره های قبل از میلاد و دوره های اسلامی و نیز اشیای قدیمی اهدایی مردم می باشد و در تالار شمالی، کتابخانه هایی مشتمل بر 5 هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه هایی مربوط به آثار بوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می شود. در غرفه آثار بوعلی عکسی از جمجمه بوعلی نیز در معرض دید همگان گذاشته شده که به احتمال زیاد به هنگام تخریب مقبره قدیمی تهیه شده است.

مکمل این بنا بوستانی است به شکل نیم دایره با فضای سبزی زیبا که تندیس ابوعلی نیز با کتابی در دست و چشمانی خیره به افق در ضلع شرقی میدان خودنمایی می کند.

به گفته سید ابوالحسن فاطمی کارشناس ایرانگردی و جهانگردی، "حجه الحق شیخ الرییس شرف الملک ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا" فیلسوف و متفکر بزرگ و طبیب و دانشمند عالیقدر از بزرگترین حکما و اطبای اسلام و از دانشمندان بزرگ جهان است. بنابر آنچه خود وی در شرح احوالاتش نگاشته است پدرش "عبدالله" از اهالی بلخ و عمال دولت سامانی بود که زمان فرمانروایی "نوح بن منصور" (387-366 هـ-ق) به بخارا منتقل و عامل قریه "خورمیثن" ( خرمیثن) از قراء بخارا گردید .

عبدالله از قریه ای که نزدیک خرمیثن بود و "افشنه" نام داشت زنی به نام "ستاره" را به همسری گرفت و در ماه صفر سال 370 هجری قمری خداوند به وی فرزندی عطا کرد که او را "حسین" نامید.

پس از آن عبدالله با خانواده خود به بخارا سفر کرد و در آنجا حسین را به فرا گرفتن قرآن، ادب، فقه و علوم ریاضی گماشت.
حسین قسمتی از کتاب معروف "منطق و اقلیدس و المجسطی" را نزد استاد خود "ابوعبدالله ناتلی" خواند و قسمت دیگر را پس از سفر ناتلی از بخارا به خوارزم به تنهایی فرا گرفت و به مطالعه و تحقیق در علوم الهی، طبیعت، طب و ریاضی پرداخت و در همه این علوم به تبحر رسید. چندی بعد به دلیل معالجۀ پادشاه سامانی اجازه ورود به کتابخانه عظیم سامانیان را یافت و پس از مطالعه کتاب های بی نظیر آن کتابخانه به گفته خود وی به 18 سالگی نرسیده بود
که از همه علوم دوران فارغ شد و بعدها آوازه علم و دانش او مرزهای آن روزگار را درنوردید و قرن ها اندیشه ها و افکار ژرف او الهام بخش سالکان طریقت و چراغ هدایت عالمان و اندیشمندان رشته های مختلف علمی گردید و به اعتبار اینکه پسرش علی و جدش سینا بود ( علی بن حسین بن عبدالله بن سینا) ابوعلی سینا(بوعلی سینا) خوانده شد.

وی در همان اوایل کودکی قرآن را حفظ کرد و در علوم مختلف چون ریاضیات، صرف، نحو، لغت و معانی، جبر، مقابله، هندسه، فلسفه و منطق چنان تبحری به دست آورد که تا آن زمان کسی به آن پایه نرسیده بود. او پس از فلسفه به طب روی آورد و همزمان از تحصیل علم نیز غافل نشد. در طب نیز چنان شهرتی کسب کرد که همه روزه گروهی از بیمارانی که از اطباء دیگر مایوس شده بودند از معالجات او بهره مند می شدند.

در کتاب "کارنامه انجمن آثار ملی ایران" و کتاب "ابن سینا نابغه ای از شرق" نوشته "جورج بی کوچ" آمده است بوعلی سینا در سن 22 سالگی از بخارا به "گرگانج" ( پایتخت خوارزمشاهیان) عزیمت کرد و مورد تجلیل و تکریم بسیار قرار گرفت و در سن 30 سالگی در تمام کشورهای اسلامی شهرت یافت.

وی پس از چندی به ری رفت و مورد استقبال "مجدالدوله" حاکم ری و مادرش سیده ملک خاتون قرار گرفت. اما تهاجم "سلطان محمود غزنوی" به ری سبب شد که از طریق قزوین به همدان عزیمت نماید.

بوعلی در آنجا وزارت "شمس الدوله ابوطاهر شاه خسرو دیلمی" پسر "فخرالدوله" که از سال 412-387 هـ–ق در همدان سلطنت می کرد را عهده دار شد ولی در زمان دیالمه بر او شوریدند و او را نزد "شمس الدوله" بردند و تقاضای قتل او را کردند که شمس الدوله تنها به عزل او رضایت داد.
ابن سینا به منزل دوست صمیمی خود "ابو سعید دخوک" رفت سپس به تألیف کتاب های "طبیعیات"، "شفا" و "قانون" پرداخت. او طی نامه ای از "علاء دوله کاکویه" خواست که اگر اجازت فرماید به خدمت او درآید.
در این زمان چون "تاج الملک" وزیر "سماء الدوله" که بعد از مرگ پدرش به سلطنت رسیده بود و ابوعلی وزارت وی را پذیرفته بود شیخ را متهم به مکاتبه با مخالفان سلطنت کرد، سماء الدوله ابوعلی را به مدت چهار ماه در قلعه "فردجان" واقع در ناحیه "فراهانی" زندانی کرد که شیخ در این مدت کتاب "الهدایه" و رساله "حی بن قیطان" و کتاب "القولنج" را تالیف کرد.

در خلال این مدت، علاء الدوله کاکوئیه به قصد تنبه تاج الدوله و تسخیر همدان به سمت این شهر حرکت کرد که بدون مقاومت این شهر به تصرف او در آمد.

سپس بوعلی از زندان آزاد شد به اصفهان رفت و به وزارت علاء الدوله منصوب شد و نزد او منزلت خاصی پیدا کرد و تا آخر عمر در خدمت او ماند تا اینکه در مسافرتی به همراه علاء الدوله به همدان به مرض قولنج دچار شد.

وقتی به همدان رسید متوجه شد که بدنش توان مقابله با بیماری را ندارد، پس غسل کرد و توبه نمود و آنچه داشت به فقرا بخشید و هر سه روز یک بار از حفظ، ختم قرآن می کرد.

شیخ الرییس حجه الحق شرف الملک ابوعلی سینا در روز جمعه اول ماه مبارک رمضان سال 427 هجری قمری به جوار رحمت الهی پیوست و در همدان مدفون شد.

آثار شیخ را در فنون مختلف منطق، طب، طبیعیات، ریاضیات، نجوم، الهیات، علم النفس، خلقیات، سیاست، تصوف، تفسیر قرآن و غیره و 328 کتاب و رساله و نامه به پارسی و تازی برشمرده اند که تقریباً همه آنها در دست است.

علاوه بر منظومه هایی که به مسائل مختلف علمی پرداخته است و هر یک رساله ای مستقل است، چندین قطعه، رباعی و قصیده به فارسی و عربی نیز به نام وی وجود دارد.

در حال حاضر پس از گذشت 1002 سال از درگذشت فیلسوف نامدار ایران زمین هنوز هم همه ساله و در مناسبت های مختلف ملی و مذهبی آرامگاه این فقید حق شناس میزبان علاقمندان و مشتاقان علم و ادب و هنر است تا جایی که هر سال طبق سر شماری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان همدان در بین تمامی مکان های گردشگری توریستی و تفریحی همدان آرامگاه شیخ الرییس ابو علی بیشترین تعداد بازدیدکنندگان مسافران داخلی و خارجی را به خود اختصاص می دهد و آثار و کتاب های به جا مانده از این دانشمند بزرگ منبع مطمئن و غنی ای برای دانشجویان ایران و جهان است.