برای پی‌بردن به ریشه‌های اقدامات ضد ایرانی کشورهای عرب به خصوص عربستان صعودی از جمله پیشنهاد پادشاه عربستان برای تشکیل اتحادیه نظامی سیاسی کشورهای عربی با انگیزه واهی مقابله با تهدیدهای فزاینده ایران که می‌توان از آن با عنوان ناتوی عربی یاد کرد باید نیم نگاهی به روابط ایران و عربستان انداخت.

با مرور اتفاقات سالهای اخیر در می‌یابیم روابط ایران و عربستان هیچگاه در سطح مطلوب برقرار نبوده است. پیش از وقوع انقلاب اسلامی، روابط ایران و عربستان سعودی در چهارچوبی که ایالات متحده آمریکا برای آنها تعریف کرده بود قرار داشت.

پادشاه ایران و پادشاه عربستان به عنوان دو دست‌نشانده آمریکا در منطقه، هرکدام بخشی از مسئولیت‌های مبارزه با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی در خاورمیانه را در زمان جنگ سرد برعهده داشتند. در این زمان در حالیکه اختلاف نظرهای سیاسی بین دو کشور وجود نداشت، مناقشات مرزی و انرژی همواره در روابط دوجانبه حضور داشت. بعد از پیروزی انقلاب  روابط دو کشور تیره‌تر و خصمانه‌تر شد و تاکنون بارها منازعات نظامی و دیپلماتیک بین دو کشور رخ داده است. هر دو کشور مدعی صیانت و رهبری بر سایر کشورهای مسلمان خاورمیانه هستند که در این بین ایران به عنوان یک کشور شیعه مذهب و عربستان سعودی به عنوان یک کشور سنی مذهب، اختلافات اعتقادی و سیاسی متعددی دارند که معمولاً منافعی متضاد را برای یکدیگر ترسیم کرده است.

پیش از وقوع انقلاب اسلامی، روابط ایران و عربستان سعودی در چهارچوبی که ایالات متحده آمریکا برای آنها تعریف کرده بود قرار داشت.

حمایت عربستان از صدام حسین در جنگ ایران و عراق و حمایت ایران از شیعیان یمن در نزاع یمن (۲۰۱۰–۲۰۰۹) نمونه‌ای از اختلافات و درگیری‌ها است. همچنین دو کشور اختلافات مرزی در خلیج فارس با یکدیگر دارند که بیشتر به سبب بهره‌برداری بیشتر از منابع هیدروکربنی خلیج فارس (نفت و ...) است.

اگرچه بین ایران و عربستان در چند مرحله بخصوص دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی و دوره اول ریاست جمهوری خاتمی روابط دوستانه ای برقرار شد اما با حمله امریکا به عراق این روابط رو به وخامت گذاشت و در دوره دوم ریاست جمهوری احمدی نژاد به کمترین حد ممکن رسید. شروع تحولات گسترده در خاورمیانه که بیشتر کشورهای عربی را در بر گرفت و مواضع متفاوت و بعضا متضاد ایران و عربستان در برابر این تحولات باعث گسترش تنش ها در روابط دو کشور شد.

لشگر کشی ارتش عربستان به بحرین برای سرکوب معترضان شیعه این کشور که مورد حمایت ایران هستند،محکوم کردن سرکوب مخالفان شیعه عربستان توسط ایران ومهمتر از همه حمایت های همه جانبه  سیاسی نظامی عربستان و برخی کشورهای عربی از گروه های تکفیری  مخالف دولت سوریه که قدیمی‌ترین ومهمترین متحد ایران در بین کشورهای منطقه است و حمایت ایران از دولت قانونی سوریه باعث بروز تنش های فراوانی در روابط ایران و کشورهای عربی به سردمداری عربستان شده است.

حمایت عربستان از صدام حسین در جنگ ایران و عراق و حمایت ایران از شیعیان یمن در نزاع یمن (۲۰۱۰–۲۰۰۹) نمونه‌ای از اختلافات و درگیری‌ها است.

 اما پیشنهاد پادشاه عربستان برای تشکیل اتحادیه سیاسی نظامی کشورهای عربی که الگوبرداری ناقص و مضحکی از پیمان اتلانتیک شمالی موسوم به ناتو است و به جز حاکمان بحرین تقریبا تمام کشورهای دیگر با بی‌تفاوتی از کنار آن گذشته اند بیشتر از آنکه برای مقابله با تهدیدهای فزاینده ایران(به زعم پادشاه عربستان)باشد و منافع تمام کشورهای عربی را در نظر داشته باشد تلاش مذبوحانه ای است برای جلوگیری از فروپاشی حکومت پادشاهی در چند کشور عربی باقیمانده بخصوص عربستان که طوفان تحولات منطقه دیر یا زود انجا را نیز در می نوردد و پایه های لرزان استبداد حاکم بر انها را هم در هم خواهد شکست.

این پیشنهاد در شرایطی که آمریکا و بیشتر متحدان غربی آن با تغییر رویکردی اشکار روابط خود را با کشورهای حامی القاعده و سایر گروه‌های تروریستی را مورد بازبینی قرار داده‌اند و از سویی دیگر علیرغم صرف هزینه‌های گزاف عربستان و برخی کشورهای عربی گروه‌های مورد حمایت آنها در سوریه و سایر کشورهای منطقه در وضعیت نامناسبی به سر می‌برند دست و پا زدنی بی‌حاصل از سوی عربستان برای حفظ جایگاه خود در منطقه است  که با شرایط فعلی  می‌توان به جرات گفت که چنین اتحادیه ای هرگز تشکیل نخواهد شد و در صورت تشکیل نیز جایگاهی در منطقه بدست نخواهد آورد.

مهمتر از همه حمایت های همه جانبه  سیاسی نظامی عربستان و برخی کشورهای عربی از گروه های تکفیری  مخالف دولت سوریه که قدیمی‌ترین ومهمترین متحد ایران در بین کشورهای منطقه است و حمایت ایران از دولت قانونی سوریه باعث بروز تنش های فراوانی در روابط ایران و کشورهای عربی به سردمداری عربستان شده است.

نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که جمهوری اسلامی ایران علیرغم دشمنی ها و کارشکنی های امریکا و متحدانش جایگاه خود را به عنوان قدرتمندترین کشور منطقه به اثبات رسانده است و این روند روبه رشد بخصوص در بخش توانمندیهای نظامی ایران را در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت بین المللی قرار داده است از این رو به فرض تشکیل چنین اتحادیه ای نیز هرگزتهدیدی جدی از سوی آن برای حاکمیت ایران بوجود نخواهد آمد.

طیبه‌ عباسی‌صیفی