به گزارش نافع، آبادان، مدت‌هاست که در حصار تجاوز و بیداد، دل به رونق یک بهار سپرده؛ بی‌تردید بهار آمدنی است!

سال 1360 است و تقویم حماسه و دفاع، پنجمین روز مهرش را با شکوهی به یاد ماندنی، گشوده است. رایحه خوش رهایی، مشام جبهه‌های جنوب را پر کرده و مردمان بی پناه آبادان را در سرودی انقلابی به وجد آورده است. دشمن، پیش از این هم می‌دانست که محاصره پوشالی‌اش را، اراده‌های استوار سربازان اسلام، درهم خواهد شکست. می‌دانست و اینک به باور رسیده است.

این عملیات حماسی، نام ثامن‌الائمه(ع) را بر خود آذین بسته است. سربازان سپاه شرف و آزادگی، نجات آبادان را بر پیشانی‌بندهای ایمان خود حک کرده‌اند. عزم سلحشورانه دلیران وطن، لحظه به لحظه، شور نینوایی را طنین می‌دهد و آبادان خوب می‌داند که فاصله‌ای تا رهایی نمانده است.

محاصره شهر آبادان

پس از تجاوز عراق در 31 شهريور 1359 و اشغال سريع بخش‌هايي از خاك ايران، خرمشهر مهم‌ترين شهر بندري ايران، پس از 40روز مقاومت دليرانه با خيانت آشكار ليبرال‌ها و منافقان به دست دشمن افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژيم عراق در صدد برآمد تا جزيره آبادان را هم اشغال كند و تلاش كرد تا از طريق شرق كارون و شمال بهمنشير وارد آبادان شود، زيرا عبور از اين قسمت، آسان‌تر از عبور از رودخانه كارون در جنوب خرمشهر بود. با چنين وضعيتي، آبادان در يك محاصره 330 درجه‌اي قرار مي‌گرفت و عبور از رودخانه بهمنشير مي‌توانست آن را با خطر جدي روبرو كند. دشمن مي پنداشت اگر بتواند از اين رودخانه بگذرد؛ آبادان را براي هميشه از آن خود كرده است.

عراقي‌ها براي تصرف آبادان 8 آبان 1359 در منطقه ذوالفقاري روي رودخانه بهمنشير، پل شناور نصب و با عبوردادن قسمتي از نيروهاي خود، وارد جزيره آبادان شدند و از آن‌رو منطقه ذوالفقاري را انتخاب كرده بودند كه با استفاده از پوشش نخلستان‌ها بتوانند از ديد رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتي وارد شهر شوند.

حصر آبادان باید شکسته شود

در نخستين ماه‌هاي سال 1360 شهيد يوسف كلاهدوز، قائم‌مقام وقت فرماندهي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي، طرح شكست حصر آبادان را كه توسط شهيد حسن باقري طراحي شده بود به شوراي عالي دفاع ارائه داد. پس از تصويب طرح و هماهنگي با نيروي زميني ارتش جمهوري اسلامي و نيروهاي تحت امر سپاه پاسداران، چگونگي انسجام و نحوه ادغام نيروها، همچنين نام حمله، روز و ساعت آن مشخص شد.

موقعيت جغرافيايي زمين و شکل گسترش و آرايش يگان‌هاي ارتش عراق درمنطقه به صورتی بود كه با يك حمله غافلگيرانه و محاصره برق‌آسا مي‌توانست ضربه كمرشكني به دشمن وارد سازد. فراتر از همه انگيزه‌هايي كه براي عمل در شرق رود كارون و پاكسازي دشمن در آن منطقه به لحاظ سياسي و نظامي وجود داشت؛ نظر صريح فرمانده كل قوا يعني امام خميني(ره) مبني بر اين بود كه "حصر آبادان بايد شكسته شود".

اين فرمان پس از گذشت يك سال از آغاز جنگ و محاصره شهر ساحلي آبادان، همچنان به صورت يك مسئوليت بر دوش فرماندهان به ويژه ارتشيان لشكر 77 خراسان كه در آن منطقه مستقر بودند؛ سنگيني مي‌كرد. سر انجام در ساعت یک بامداد پنجم مهرماه 1360، نخستين عمليات گسترده و مشترك ارتش و سپاه با نام ثامن‌الائمه(ع) و با رمز نصر من‌ا... و فتح قريب به منظور تصرف پل‌هاي روي كارون و قطع حلقه ارتباطي نيروهاي محاصره‌كننده آبادان آغاز شد.

فرمان امام، عامل اصلي حفاظت از آبادان

به دنبال صدور فرمان امام خميني‌(ره) در 14 آبان 1359 مبني بر اينكه «حصر آبادان بايد شكسته شود»؛ نيروهاي مسلح تمام تلاش و امكانات خود را براي شكستن محاصره آبادان برای اجراي فرمان امام خميني(ره) به كار بستند.

صدام كه خود را ناتوان از تصرف آبادان مي‌ديد، پس از يازدهمين نشست سران عرب در «عمان» كه در 6 آذر 1359، تشكيل شد، چنين گفت: «ما نمي‌خواهيم كشورگشايي كنيم. ما فقط مي‌خواستيم، تهديد ايران را از شهرهاي خود دور سازيم!» اين گفته بيانگر ناتواني عراقي‌ها از پيشروي در خاك ايران بود.

مقام معظم رهبري درباره تاثير سخنان امام‌(ره) در نجات آبادان چنين فرموده‌اند:"آبادان در معرض حمله و خطر بود، مانند خونين‌شهر، منتهي همين تاكيد امام كه تكليف شرعي كردند كه مبادا آبادان سقوط بكند، نيروهاي رزمنده را كه در آن‌جا بود، تقويت كردند. البته در آبادان سپاه آن روز، برتر از ارتش بود. بعدا ارتش هم در آبادان مستقر شد و در يك مورد كه نيروهاي دشمن از بهمنشير عبور كردند و وارد جزيره آبادان شدند، بسيج توده‌اي مردم و شرافت نظامي عده‌ای از نظاميان ما حماسه آفريد و عراقي‌ها را در جايي كه واقعا بيرون كردن دشمن از آن‌جا بسيار دشوار بود، كوبيدند. عده‌اي را كشته و تار و مار كردند و عده‌اي را به داخل رودخانه انداختند و عده‌اي هم كه توانستند، فرار كردند. عامل اصلي در حفاظت از آبادان، همان فرمان امام بود و داغي كه از سقوط نيمي از خونين‌شهر در دل برادران وجود داشت".

آغاز عملیات با فرمان امام امت

پيروزي در اين عمليات به معناي ورود به مرحله تازه‌اي از جنگ و گشودن گره كور جنگ محسوب مي‌شد. نزديك به 13 كيلومتر از كناره رود كارون و همين ميزان از كارون تا جنوب جاده ماهشهر – آبادان در اشغال دشمن بود به صورتی كه دو جاده اهواز– آبادان و ماهشهر– آبادان در منطقه اشغال شده قرار داشت و قسمت‌هايي از آن نيز در تصرف دشمن بود.

استحكامات مهمي كه عراق براي پدافند در اين منطقه به وجود آورده بود به اندازه‌اي به آن‌ها قوت قلب مي‌بخشيد كه تمام منطقه را با آرامش خاطر از دو پل قصبه و حفار و گاهي هم با يك پل ديگر تدارك و پشتيباني مي كردند.

با اين وجود، ساعت 14 روز پنجم مهرماه؛ يعني به فاصله 13 ساعت از آغاز عمليات اعلام شد كه دومين پل ارتباطي دشمن با غرب كارون نيز به تصرف نيروهاي رزمنده ايران در آمده است و پيشروي از همين نقطه ادامه دارد .

عراق با استعداد سه تيپ از لشکرهاي زرهي 3 و 111 و چهار گردان پياده و پنج گردان توپخانه در منطقه حضور داشت. از جمله خسارات و تلفات دشمن در اين عمليات، انهدام 90 دستگاه تانك و نفربر ، 100 دستگاه خودرو، دو پل پي. ام. پي و كشته و زخمي‌شدن و اسارت بيش از 3 هزار و 800 نفر از نيروهاي عراقي بود.

همچنين مقدار قابل‌توجهي تجهيزات پيشرفته از آن‌ها به غنيمت گرفته شد كه شامل 160 دستگاه تانك و نفربر، 150 خودروي نظامي، 30 دستگاه بولدوزر، 5 قبضه توپ، 2 قبضه موشك‌انداز كاتيوشا، مقداري اسلحه سبك و سنگين و مهمات  و 152 ميليمتري دوربرد می‌شود.

از دیگر دستاوردهای این عملیات، تصرف و تامين ساحل شرقي رودخانه كارون، خارج‌شدن آبادان از محاصره يك‌ساله، آزادسازی بيش از 150 كيلومتر مربع از اراضي اشغال شده، انهدام 90 دستگاه تانك و نفربر و 100 دستگاه انواع خودرو و سرنگونی 3 فروند هواپيما و يك فروند هلي‌كوپتر دشمن بود.

پيامدهاي شكسته‌شدن محاصره آبادان

موفقيت عمليات ثامن الائمه(ع) درابعاد مختلف، پيامدهايي را در دو محور عمده داخلي و خارجي به همراه داشت:

پيامدهاي داخلي:

1- با انجام موفقيت‌آميز اولين عمليات وسيع ايران در جبهه‌ها، روحيه نيروهاي رزمنده، تقويت وتوانمندانه‌تر از پيش به نبرد با دشمن پرداختند.

2- از نظر سياسي، وضعيت سياسي كشور منسجم‌تر شد و كمتر از يك هفته پس از اين عمليات، مردم با شركت در سومين انتخابات رياست جمهوري، حضرت آيت‌ا... خامنه‌اي را به رياست جمهوري برگزيدند كه اين امر به موفقيت بيشتر در سياست‌هاي خارجي نظام انجامید.

3- با تثبيت دولت اسلامي و وحدت نظر مسئولان نظام، موضع‌گيري‌هاي قاطعانه و به موقعي در قبال مسائل خارجي انجام گرفت.

پيامدهاي خارجي

مهم‌ترين پيامد خارجي اين عمليات، تشكيل شوراي همكاري خليج فارس توسط كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس به منظور جلوگيري از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامي و ياري‌رساندن به رژيم متجاوز عراق بود، همچنين تحركات نظامي امريكا در خليج فارس به منظور اعمال فشار بر ايران و حمايت از كشورهاي منطقه بيشتر شد.

امريكا با اعزام ناوگان نظامي خود در خاورميانه و آب‌هاي درياي عمان، مانورهايي انجام داد و تهاجم تبليغي گسترده‌اي را برضد ايران آغاز كرد و با نشر اكاذيب و شايعات، وحشت بي‌مورد رژيم‌هاي منطقه را از ايران بيشتر كرد.

شهادت جانسوز نام‌آوران عملیات آبادان

پس از انجام موفق عمليات ثامن‌الائمه(ع) و اعلام تبريك خبر شكست حصر آبادان به امام، هواپيماي سي– 130 حامل شماري از فرماندهان جنگ هنگام بازگشت به تهران سقوط كرد. در اين سانحه كه روز 7 مهر اتفاق افتاد؛ محمد جهان‌آرا فرمانده سپاه خرمشهر، جواد فكوري فرمانده نيروي هوايي ارتش، يوسف كلاهدوز قائم‌مقام فرماندهي سپاه پاسداران، ولي‌ا... فلاحي رئيس ستاد مشترك ارتش و سيدموسي نامجو وزير دفاع و نماينده امام در شوراي عالي دفاع كه همگي در طراحي و اجراي عمليات شكست حصر آبادان، شركت داشتند به همراه چند نفر از افسران و همراهان به شهادت رسيدند.

گزارش از سمیه مظاهری