به گزارش نافع به نقل از فارس، تپه تاریخی هگمتانه با وسعتی قریب به 40 هکتار در شمال شرقی همدان در حد فاصل خیابان‌های اکباتان، شهدا و بلوار هگمتانه واقع شده و از جمله محوطه‌های بزرگ و مهم باستان‌شناسی محسوب می‌شود.

بدون تردید این گنجینه عظیم باستانی در دل خاک، آثاری از دوران مختلف تاریخی را به یادگار دارد که در هر بازدید، چشم هر گردشگر را به خود خیره می‌کند.

تپه هگمتانه با توجه به اشارات تاریخی و برداشت‌های اولیه باستان‌شناسان و پژوهشگران به عنوان هگمتانه باستانی و در برگیرنده آثار دوران تاریخی به خصوص دوره ماد، هخامنشی و اشکانی معرفی شده است.

هگمتانه به معنای محل تجمع بوده و از دو واژه پارسی زبان «هگمتا» به معنای گرد آمدن و پسوند «نا» تشکیل شده است.

بنا بر گفته‌های تاریخ، دیوکس (دیاکو) نخستین پادشاه ماد فرمان داد کاخی عظیم برای وی بسازند و بر گرد آن هفت حصار برپا دارند که گویا این بنا همان هگمتانه است که این بنا در دوره‌های سلوکی، پارت، ساسانی و دوره‌های اسلامی نیز از شهرهای مهم به شمار می‎رفت.

با کاوش این تپه تاریخی توسط باستان‌شناسان سرشناس خارجی و داخلی اشیایی از دل خاک بیرون آمد که هر کدام گواه قدمت چند هزار ساله این بنا داشت.

براین اساس؛ تعدادی از اشیاء نفیس زرین و سیمین از این بنا استخراج شد که هم اکنون در موزه ملی ایران و چند موزه و مجموعه خصوصی نگهداری می‌شود که همه آنها متعلق به دوره هخامنشی هستند.

از سال 47 و 48 مرکز باستان‌شناسی و دفتر آثار تاریخی به منظور پاسخگویی به سؤالات مهم تاریخی مربوط به دوران ماد، اقدام به خرید منازل مسکونی موجود بر روی تپه کرد.

از سال‌های 51 تا 54 تخریب منازل و آماده‌سازی محیط برای آغاز کاوش‌های علمی هگمتانه آغاز شد که باستان‌شناس این دوره از کاوش بر اساس مطالعات خود معتقد بود، آثار مکشوفه این تپه همان هگمتانه هخامنشی است.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، و در سال 62 کاوش‌های هگمتانه از سر گرفته شد و محمدرحیم صراف تا سال 67 این کاوش را ادامه داد.

این کاوش‌ها پس از یک وقفه پنج ساله مجدد از از سال 73 دنبال شد که در طی همین کاوش‌ها شهر بزرگی با سیستم عظیم معماری مدون ساخته شده، کشف شد و قسمت‌های مرکزی، شرقی و جنوبی این شهر از دل خاک آزاد شد.

مجموعه ساختمان‌های مربع شکل در عمق 2 تا 5 متری در ابعاد 17.5 در 17.5 متر حاصل مکشوفات این باستان‌شناس است به طوری که ورودی هر واحد از این شهر تاریخی به یک پیشخوان و تالار مرکزی در وسط و سه اتاق جانبی در دو سو ختم می‌شود.

این بناها که با مصالح خشت و آجر ساخته شده، در دو ردیف موازی و پشت به یکدیگر به صورت قرینه پیاده شده‌اند و بین هر دو ردیف بناهای ساخته شده، معبری به عرض 3.5 متر در جهت شمال شرقی ـ جنوب غربی ایجاد شده است.

سیستم آبرسانی شهر باستانی هگمتانه، در قالب جوی‌های متعدد کشف شده که بخش‌هایی از این جوی‌ها به فاصله نیم متر از حصار کشف شده شهر باستانی هگمتانه، در شرق هگمتانه قابل مشاهده است.

این کاوش‌ها و مطالعات انجام شده گواه از تعلق این بنا و شهر تاریخی به دوره هخامنشی دارد و باستان‌شناس این دوره از کاوش معتقدند هگمتانه هخامنشی هگمتانه مادها هم هست به طوری که مادها این شهر خشتی را بنیان‌گذاری کرده و هخامنشیان ابنیه‌ای به آن افزوده‌اند.

موزه هگمتانه نیز که در این اواخر مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت، جنب گودال معروف به فرانسوی‌ها واقع شده و اشیایی تاریخی را به نمایش گذاشته است.

در این مجموعه آثار سنگی، سفالی، استخوانی و فلزی از دوره‌های پیش و پس از اسلام به نمایش درآمده است.

مجموعه کلیساهای محوطه باستانی هگمتانه شامل ابنیه‌های کلیسای ارامنه پروتستان (آنجلی)، کلیسای ارامنه ارتدوکس (گریگوری)، مدرسه ارامنه، خانه کشیش (خانه گریگوری) و گورستان ارامنه از دیگر نقاط دیدنی است که در محوطه باستانی هگمتانه واقع شده است.

تپه باستانی هگمتانه، شهری به بلندای تاریخ باستان این مرز و بوم است که گواه از یاد و نام گذشتگانی است که روزگاری هگمتانه را بنیان گذاشته و یادگاری بر دل این خاک پاک به جا گذاشته‌اند.

این بنای تاریخی هر ساله میزبان بسیاری از تاریخ دوستان و گردشگرانی است که به کهن شهر همدان سفر کرده و شهری که گویای تاریخ 3 هزار ساله این شهر است را به نظاره می‌نشینند.

بنای تاریخی هگمتانه در نوروز 93 میزبان دوستدارانی است که از سراسر کشور تاریخ این دیار و نسیم مهر و عطوفت الوند را توتیای چشم می‌کنند.