به گزارش نافع به نقل از فارس ، امروز در یکصدمین سالگرد کاوش تپه هگمتانه، بزرگداشت استادی که 12 فصل کاوش این تپه باستانی را بر عهده داشت، برگزار شد.

محمدرحیم صراف، کاوشگر دهه 60 و 70 تپه هگمتانه، که زحمات زیادی برای این اثر تاریخی کشیده، امروز با حضور در همدان و تپه باستانی هگمتانه، مورد تجلیل قرار گرفت.

«صراف» کاملترین کاوش‌ها را در حوزه هگمتانه داشته است هر چند بزرگان و اساتیدی چون آیت‌‌الله‌زاده شیرازی، مرحوم آذرنوش و مرحوم مهرشاد مؤ‍منی نیز کاوش‌هایی را در این اثر باستانی داشته‌اند.

محمدرحیم صراف در 23 آبان 1318 در شهر خوی به دنیا آمد. وی تحصیلات خود را در رشته باستان‌شناسی تا مقطع فوق‌ لیسانس در دانشگاه تهران گذراند و دکترای این رشته را از موسسه باستان‌شناسی آسیای نزدیک وابسته به دانشگاه مونیخ آلمان دریافت کرد.

دکتر صراف فعالیت‌های تخصصی خود را در ایران پس از اتمام تحصیل، با تصدی مشاغل اداری در مرکز باستان‌شناسی ایران و معاونت پژوهشی سازمان میراث فرهنگی و همچنین تدریس در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و آزاد اسلامی و تالیف و ترجمه آثار متعدد آغاز کرده و ادامه داده است.

صراف در طی 12 فصل حفاری انجام شده از سال 1362 تا 1378، حدود 14 هزار متر مربع از بقایای این شهر را مورد کاوش قرار داد.

از جمله کاوش‌های علمی سال 1362 که به سرپرستی دکتر محمد رحیم صراف به انجام رسیده، منجر به شناسایی شهر بزرگی در دل تپه هگمتانه شده‌ است.

این استاد باستان‌شناس با بیان اینکه من شایسته تقدیر نیستم و تنها سعی کردم به مردم و مملکتم خدمت کنم، سخنان خود را آغاز کرد و گفت: از میراث فرهنگی همدان تشکر می‌کنم که پس از سال‌ها این برنامه را در آیتم‌های کاری خود قرار داده است.

محمدرحیم صراف از حضار خواست به پاس قدردانی از همه اساتیدی که در تپه هگمتانه همکاری داشتند به پا خواسته و یک دقیقه سکوت کنند.

آیت‌الله‌زاده شیرازی، مهرشاد مومنی، مرحوم آذرنوش، زارع، محمودی، شمسی و... برای هگمتانه زحمت زیادی کشیدند و از این بابت قدردان آنها هستیم.

وی به مراحل کاوش در هگمتانه اشاره کرد و افزود: در سال 61 در جلسه‌ای در پژوهشگاه باستان‌شناسی دعوت شدم که در آن موضوع هگمتانه مطرح شد و کاوش به بنده پیشنهاد شد که در ابتدا از محل بازدید کردیم.

این باستان‌شناس با اشاره به اینکه در ابتدا دو مشکل در هگمتانه را مشاهده کردیم، بیان داشت: یکی اینکه این تپه تبدیل به زباله‌دان شده بود و دیگر اینکه برخی از نقاط آن تخریب شده بود.

وی یادآور شد: تپه هگمتانه مورد توجه تنها ایران نیست بلکه این تپه باستانی مورد توجه ایران‌شناسان است و بنده که در ابتدا داوطلب این کاوش نبودم در نهایت قبول کردم که کار این تپه را ابتدا ساماندهی و در ادامه حفاری را عهده‌دار شوم.

صراف ادامه داد: در ابتدای کار حریم این تپه که 25 هکتار بود را مشخص کردیم و در نخستین اقدام با شبکه‌بندی کار خود را آغاز کردیم.

وی اظهار کرد: در بخش مرکزی این تپه با عمق پنج متر آثار تاریخی به دست آمد که معبر سه متری نیز در آن یافت شد و هنوز از بقیه نقاط این اثر اطلاعی نداشتیم که مجبور به گسترش آن شدیم.

این باستان‌شناس در ادامه به قسمت شرقی آن اشاره کرد و گفت: توده خشتی با 20 متر طول و عرض یافت شد که کانال آبی از جهت شمال به جنوب تپه حرکت می‌کرد اما ادامه آن تا 90 متری تخریب شده بود و بعد از آن معبری یافت نشد.

وی یادآور شد: در این تپه باستانی برجی یافت شد که قسمتی تخریب شده بو، و در یکی از اتاق‌ها سه خمره یافت شد که داخل آنها خالی بود.

صراف به اشیای یافت شده در این آثار باستانی نیز اشاره کرد و گفت: کشف یک مهر با عکس پیر خدای بابل در این اثر بود که از قرن هفتم تا نهم قبل از میلاد به جا مانده بود که این قدیمی‌ترین شیء یافت شده در هگمتانه بود.

وی چاله ستون به جا مانده از دوره اردشیر، آثاری چون چند سکه از دوره سلوکی، مجسمه‌های کوچک از دوره پارت، سکه‌هایی از دوره ساسانی، تکه‌ای سفال با خط پهلوی ساسانی، سفال‌هایی از دوره اسلامی و آخرین سکه نیز که ضرب قزوین بود با عنوان علی بن موسی الرضا مربوط به سال 1161 را از دیگر آثار کشف شده در این تپه باستانی دانست.

این باستان‌شناس با اشاره به نداشتن سقف آثار خشتی کشف شده افزود: این امر نشان دهنده این بود که این ساختمان هنوز تمام نشده بود.

وی این تپه را متعلق به همدانی‌ها دانست و گفت: باید برای بهبود وضعیت این تپه خود همدانی‌ها تلاش کنند و ما نیز برای حفظ آن می‌کوشیم.

*حق استاد صراف با بزرگداشت نیز ادا نمی‌شود

سپس علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان نیز با بیان اینکه هر آنچه از صراف بگوئیم نمی‌توانیم حق ایشان را ادا کنیم، افزود: دکتر صراف نیازی به بزرگداشت ندارد چرا که خود بزرگ است.

*صراف کار بزرگی در کاوش هگمتانه کرده است

در ادامه استاد باستان‌شناسی ایران نیز دکتر صراف را تربیت‌کننده اساتید باستا‌ن‌شناسی در نقاط مختلف ایران زمین دانست و گفت: دکتر صراف مقالات زیادی نگاشته است و یک باستان‌شناس و کاوشگر تنها نباید به کاوش شناخته شود بلکه باید علم خود را ارائه کند که استاد صراف به این مقوله توجه ویژه‌ای داشته است.

مهدی رهبر افزود: دکتر صراف رشته پیش از تاریخ را گذرانده است و با توجه به اینکه بسیاری از اساتید از کاوش هگمتانه سر باز زدند دکتر صراف کار بزرگی کرد و آثاری را کشف کرد که از نظر معماری می‌توان به آن استناد کرد.

*موفقیت استاد صراف در کاوش هگمتانه مثال زدنی است

یک باستان‌شناس نیز گفت: «صراف» کار بزرگی در کاوش هگمتانه کرده است چرا که کاری که یانگ، به عنوان یک باستان‌شناس خارجی از آن سر باز زده، وی به هگمتانه آمد و کار خود را با موفقیت دنبال کرد.

مهرداد ملک‌زاده افزود: من در جوانی در سال 73 با استاد صراف در هگمتانه حضور یافتم که افتخار بزرگی برای ماست و این مجموعه شگفت‌انگیز معماری هگمتانه نشان‌دهنده نظم و معماری شگفت‌انگیز است.

وی اضافه کرد: کار هگمتانه هنوز تمام نشده اما آنچه اسرار بزرگ کشف است، اینکه افتخار آن را داشته باشیم که مجموعه ارزشمند نتایج کار دکتر صراف را که هنوز منتشر نشده به جامعه علمی کشور تقدیم کنیم.