به گزارش نافع،  لب‌ها ترنم با طراوت دعا به خود گرفته و چشم‌ها امان خود را از بارش توبه، از دست داده‌اند. دل، بيقرار روح عرفات، حضرت اباعبدالله الحسين (ع) شده است.
پنجره باران خورده چشم‌ها از ضريح اجابت، تصوير مي‌دهد و اين صحراي عرفات است كه با كلمات روحبخش دعاي امام حسين (ع) و اشك عاشقان او بر دامن خود اجابت را نقش مي‌كند.
نهم ذیحجه را ‏روز عَرَفه گویند. این روز از روزهای مهم برای مسلمانان و از جمله شیعیان است. گرچه عید نامیده نشده اما همچون عید خوانده شده است. از سوی دیگر از آنجا که امام سوم شیعیان حرکت خود را بسوی کربلا پس از مراسم حج آغاز کرد برای شیعیان از اهمیت بسزایی برخوردار است. همچنین زیارت امام سوم شیعیان در این روز بسیار توصیه شدهاست.«دعای امام حسین در روز عرفه» از مهمترین اعمال این روز است که پس از نماز ظهر و عصر خوانده می‌شود.
خداوند متعال در اين روز به سه مکان و سه گروه از انسانها، توجه ويژه دارد:
1. كربلا و زائران امام حسين (ع).
2. صحراي عرفات (در نزديكي مكه) و حجاج بيت الله.
3 . هر جا از دنيا كه دستي به سوي او بلند شود و دلي بشكند.
چرا «عرفه»؟
ـ آنگاه که جبرئيل (ع) مناسك حج را به حضرت ابراهيم (ع) مي‌آموخت، چون به عرفه رسيد به او گفت : «عرفت؟» يعني «ياد گرفتي؟» و او پاسخ داد آري. لذا به اين نام خوانده شد.

ـ وجه ديگر اينكه مردم از اين جايگاه و در اين سرزمين به گناه خود اعتراف مي‌كنند.
ـ بعضي ديگر هم آن را جهت تحمل صبر و رنجي ميدانند كه براي رسيدن به آن بايد متحمل شد ؛ چرا كه يكي از معاني «عرف» صبر و شكيبايي و تحمل است.
صحرای عرفات در تاریخچه خود خاطراتی از مردان بزرگ الهی چون آدم ابوالبشرعلیه السلام ، ابراهیم خلیل الله علیه السلام ، پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله وسلم و نیز سیدالشهدا علیه السلام را دارد که با حضور شان عرفه را نور افشانی کردند و خود نیز از تلا لو پرتوهای رحمت و عنایت الهی در این میعادگاه عارفان متبرک شدند.
حضرت ابراهيم (ع) در عرفات

جبرئيل(ع) در صحراي عرفات، مناسك حج را به حضرت ابراهيم (ع) آموخت و حضرت ابراهيم (ع) در برابر او مي فرمود: عَرِفتُ، عَرِفتُ (شناختم، شناختم).
پيامبر خاتم (ص) در عرفات
دامنه كوه عرفات در زمان صدر اسلام، كلاس صحرايي پيامبر اسلام (ص) بود و بنا به گفته برخي مفسرين آخرين سوره قرآن در صحراي عرفات بر پيغمبر (ص) نازل شد و پيغمبر آنرا به مردم و شاگردانش تعليم فرمود.
رسول گرامي اسلام (ص) در چنين روزي سخنان تاريخي خود را در اجتماع عظيم و با شكوه حجاج بيان داشت:

... اي مردم سخنان مرا بشنويد! شايد ديگر شما را در اين مکان ملاقات نكنم. شما به زودي بسوي خدا باز مي گرديد. در آن جهان به اعمال نيك و بد شما رسيدگي مي شود. به شما توصيه مي كنم هركس امانتي نزد اوست به صاحبش برگرداند.
اي مردم بدانيد ربا در آئين اسلام ، حرام است. از پيروي شيطان بپرهيزيد. به شما سفارش مي كنم كه به زنان نيكي كنيد زيرا آنها امانتهاي الهي در دست شما هستند و با قوانين الهي بر شما حلال شده اند.
... من در ميان شما دو چيز به يادگار مي گذارم كه اگر به آن دو چنگ زنيد گمراه نمي شويد، يكي كتاب خدا و ديگري سنت و (عترت) من است.

هر مسلماني با مسلمان ديگر برادر است و همه مسلمانان جهان با يكديگر برادرند و چيزي از اموال مسلمانان بر مسلماني حلال نيست مگر اينكه آنرا به رضايت به دست آورده باشد...
برخي از اعمال شب و روز عرفه:

1.احيا و نماز و عبادت در شب عرفه
2. دعا در شب عرفه (كه گفته شده است مستجاب مي‌گردد) .
3. زيارت امام حسين (ع) در شب عرفه.
4. غسل.

5. روزه روز عرفه (اگر سبب ضعف و مانع از دعا و مناجات نشود) .
6. قرائت دعاي عرفه امام حسين عليه السلام (كه بهتر است بعد از نماز عصر باشد)
7. قرائت دعاي عرفه امام سجاد عليه السلام (كه در صحيفه سجاديه موجود است).
8. زيارت امام حسين (ع) در روز عرفه.
9. زيارت حضرت اباالفضل العباس (س) در روز عرفه .
10. اعتراف و اقرار به گناهان.
11. دو رکعت نماز که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره توحيد و در ركعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده مي‌شود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد،پنجاه مرتبه سوره توحيد (اين نماز در واقع همان نماز حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است) .
عرفه و فرصت خداشناسي
روز عرفه داراي فضايل بسياري است، هم براي کساني که در عرفات حاضرند و هم براي کساني که در اماکني غير از عرفاتند، به همين دليل بر مؤمنان لازم است نهايت بهره‌برداري از اين روز شريف را بنمايند. يکي از مهمترين و بهترين فرصت‌هاي موجود در اين روز، فرصت خداشناسي است، تأمّل و تدبّر در دعاي عرفه امام حسين(ع) که در حقيقت بيان و شرح حقايق توحيدي و مراتب آن است ما را به اين موضوع يعني خداشناسي نزديکتر مي‌کند.
اينکه خداوند انسان را چگونه خلق فرمود، چگونه روزي داد، چقدر بر بندگان نعمت ارزاني داشت، چقدر از گناهان ايشان بخشيد و ... ،همه از مواردي است که در دعاي عرفه ذکر شده است. با قرائت دعاي عرفه خدا را بهتر مي‌شناسيم، وقتي فهميديم که نهايت مرتبه توحيد آن است که غير از خدا نبينيم و غير از او نخواهيم، سعي مي‌کنيم تا خود را به آن مرتبه برسانيم، همانکه امام فرمود: ايکون لغيرک من الظهور ما ليس لک حتي يکون هو المظهر لک متي غبت حتي تحتاج الي دليل يدلّ عليک عميت عين لا تراک؛ آيا براي غير تو ظهوري هست که براي تو نباشد تا آن غير بخواهد مظهر تو باشد؟ چه وقت غايب بوده‌اي تا به دليلي احتياج باشد که بر تو دلالت کند؟ کور باد چشمي که تو را نبيند. همه اينها با تأمّل و تفکر در دعاي عرفه بدست مي‌آيد، براي آنانکه اراده دارند معرفت خود را نسبت به حق‌تعالي زياد کنند.
از عرفه تا عرفات

در روز عرفه اولين حرکت حاجيان در سرزمين وحى، بعد از احرام با توقف در صحراى عرفات آغاز مى‌شود.
آنان وظيفه دارند که از اذان ظهر روز نهم ماه ذى‌الحجه تا وقت نماز مغرب در آن بيابان توقف کرده و به ذکر و دعا و تفکر و نيايش بپردازند.
عرفات به مساحت 18 کيلومترمربع در شرق مکه و در ميان راه طائف و مکه قرار دارد. اين بيابان به وسيله کوه‌هايى که به شکل نيم‌دايره در اطرافش قرار دارد مشخص شده است.
خداوند متعال در اين مورد مى‌فرمايد: "هرگاه مى‌خواهيد از بيابان عرفات کوچ کنيد خداوند را در مشعرالحرام ياد کنيد، او را به ياد آريد همان طور که شما را هدايت کرد گرچه شما قبل از آن از گمراهان بوديد.

درباره نامگذارى اين صحرا به عرفات نکاتى گفته شده که برخى عبارتند از: آدم و حوا همديگر را در اين ناحيه شناختند، اعمال حج به آدم يا ابراهيم(ع) در صحراى عرفه شناسانده شد و حاجيان همديگر را در اين ناحيه بيشتر مى‌شناسند.
روز رحمت و مغفرت
امام چهارم(ع) در روز عرفه، مردى را مشاهده کرد که تکدى مى‌کند و درخواست خود را با مردم در ميان مى‌گذارد. حضرت به او فرمود: واى بر تو! در چنين روزى از غير خدا طلب حاجت مى‌کني؟ روز عرفه چنان عظمت دارد که اميد است حتى جنين‌هاى در شکم مادر از برکت آن به سعادت برسند.
دعاى 47 صحيفه سجاديه بعد از شکر و سپاس به پيشگاه بارى تعالى و درود و سلام بر پيامبر و آل او به ضرورت وجود رهبر پرداخته و در مورد عظمت اين روز مقدس، عرضه مى‌دارد؛ "پروردگارا! امروز، روز عرفه است، روزى که به آن شرافت، کرامت و عظمت بخشيد‌ه‌اى و در آن روز، رحمت خودت را بر اهل عالم منتشر ساخته‌اى و با عفو و گذشت خود در اين روز بر بندگان منت نهاده‌اى و عطيه و بخشش خود را در اين روز نيکو گردانيده‌اى و به خاطر روز عرفه بر بندگانت تفضيل و لطف فرموده‌اي!"
انس با خدا، اعتماد به نفس، ايجاد تعادل و آرامش، افزايش قدرت تحمل در مقابل مشکلات، رهايى از وابستگى‌هاى مادى و دنيوي، پايين‌آمدن از مرکب غرور و خودخواهي، مشخص شدن ارزش انسان و آموزش‌هاى اخلاقى و اجتماعى از دستاوردهاى ارزشمند دعاها بويژه مناجات‌هاى روز عرفه است.
روز عرفه چنان اهميت دارد که با شب قدر برابرى مى‌کند
امام صادق(ع) فرمود: اگر شخصى گناهکار نتواند در شب‌هاى بابرکت ماه رمضان بويژه شب‌هاى قدر، خود را معرض نسيم رحمت الهى قرار دهد و آمرزيده شود، او تا سال آينده بخشوده نمى‌شود مگر اينکه عرفه را درک کند و از امتيازات آن روز بهره‌ گيرد.
اساسا برخى از گناهان جز در روز عرفه و در منطقه عرفات در جاى ديگر قابل بخشش نيست؟
در روز عرفه شناخت حقيقى خداوند‌متعال بيشتر امکان‌پذير است چرا که آن روز معرفت و آگاهى در فضاى به وجود آمده بويژه آنکه در آستانه عيد قربان و تقرب‌ الى‌الله است بهتر انجام مى‌شود.
رسول خدا(ص) فرمود: در روز عرفه خداوند متعال به بندگان عارفى که در پيشگاه الهى صف کشيده و نداى عاشقانه و عارفانه‌شان صحراى عرفات را پر کرده است مباهات مى‌کند و به فرشتگانش مى‌فرمايد: اى ملائکه من! به بندگانم بنگريد که از راه‌هاى دور و نزديک، مشکلات بسيارى را متحمل شده و به اينجا آمده‌اند. شما را گواه مى‌گيرم که من خواسته‌ آنان را برآوردم و گناهکارانشان را به خاطر نيکوکارانشان بخشيدم.
عرفه و فرصت توبه و استغفار
يکي ديگر از فرصت‌هاي موجود در اين روز که شايد مهمترين فرصت باشد، فرصت توبه است، فرصتي که به جرأت مي‌توان گفت در هيچ روزي مثل اين روز تکرار نخواهد شد. توبه مهمترين چيزي است که بنده به آن احتياج دارد. در اين روز خداوند توبه بسياري را قبول فرموده و از گناهان بندگان در مي‌گذرد، کافي است که عزم بر ترک گناه کرده و به حقيقت از کرده‌هاي خود پشيمان باشيم، آنگاه خود را غرق در رحمت خداوند خواهيم ديد.

عرفه و فرصت زيارت امام حسين(ع)
در مورد زيارت امام حسين(ع) در روز عرفه فوائد و فضيلت‌هاي بسياري وارد شده که حاکي از اهميّت و جلالت شأن و بزرگي امام حسين(ع) و زمين کربلا است. آنچه از ظاهر برخي روايات معلوم مي‌شود آن است که روز عرفه خداوند ابتدا بر زوّار قبر امام حسين توجه مي‌فرمايد و آنگاه به حاضران در عرفات. پس بهترين فرصت براي کسي که در چنين روزي در کربلا حاضر است، اين است که علاوه بر بهره‌گيري از رحمت بي‌پايان خداوند، امام را نيز واسطه در پيشگاه خداوند قرار داده و حوائج خود را بطلبد و البته بهترين عمل در اين مکان مقدّس، قرائت دعاي امام حسين در روز عرفه است. از امام صادق(ع) روايت شده است که فرمود: خداوند تبارک و تعالي در روز عرفه، قبل از اهل عرفات، بر زوار قبر امام حسين(ع) تجلّي فرموده و حوائج ايشان را رفع و گناهانشان را مي‌بخشد و در مشکلاتشان ياري خواهد نمود آنگاه به سراغ اهل عرفات آمده و مثل همين انجام مي‌دهد.
همچنين امام صادق(ع) در حديث ديگري فرمود: چون روز عرفه شود خداوند بر زوار قبر حسين(ع) نظر انداخته مي‌فرمايد: بازگرديد در حالي که گناهان گذشته شما را بخشيده‌ام و بر هيچ يک از شما از زمان انصراف از زيارت گناهي تا هفتاد روز نمي‌نويسم (در صورتي که گناه به عمد نباشد زيرا زيارت ائمه بايد که همراه با معرفت باشد و معرفت ائمه مقتضي اين است که انسان از گناه دوري کند. اگر با زيارت ايشان باز هم بنده به سراغ گناه برود معنايش آن است که زيارتش همراه با معرفت نبوده است).

توجه به اين نکته ضروري است که زيارتي داراي فضيلت و ثواب‌هاي مذکور است که همراه با معرفت و شناخت باشد، چنانکه در روايت امام صادق(ع) است که فرمود؛ هرکس در روز عرفه به زيارت حسين(ع) بيايد در حاليکه حق او را بشناسد، خداوند براي او ثواب هزار حج و هزار عمره مقبول و هزار غزوه مي‌نويسد که همراه نبي مرسل يا امام عادلي برپا کرده باشد.
پس روز عرفه روز بهره‌گيري از فرصت‌هاي بسياري است که به واسطه فزوني رحمت خداوند در اين روز مي‌توان از آنها بهره گرفت، روزي که تنها در سال يک بار به انسان رو مي‌کند، بنابراين اگر بخواهيم مي‌توانيم که از اين روز استفاده کامل را ببريم. بياييم تلاش کنيم رحمت خداوند را هرچه بيشتر به سمت خود جلب کنيم.