به گزارش نافع، دوباره برنامه درسی مدارس را مرور می‌کنیم؛ باز ریاضی هست، بخوانیم و بنویسیم و باز خبری نمی‌یابیم از زنگی یا ساعتی که معلم بهداشت سر کلاس حاضر شود و درس زندگی و بهداشت فردی را مرور کند! درسی که شاید در بعضی موارد آموزشش برای والدین سخت باشد و مادر گاهی در مقابل چشمان پر از سۆال کودکش بماند که چه باید گفت؟ آری، جای  درسی به نام بهداشت و زنگی به نام  سلامت فردی در اکثر مدارس کشور به خصوص شهرستان ها، خالی است.

باید بدانید ذهن کودکان پر از سۆالات گوناگون است و همگام با دادن جوابی صحیح به آن‌ها باید آموخت که چه می‌شود کرد. راستی، همه چیز در بهداشت فردی، مسواک زدن و هنگام عطسه جلوی دهان را گرفتن که خلاصه نمی‌شود. دانش آموزان با معلم بهداشت زمانی آشنا می‌شوند که زمین خورده باشند و یا دست و پایشان زخم باشد؛ آن وقت است که او را به دفتر مدرسه می برند و تازه می‌بیند خانمی که زیاد در دفتر مدرسه می دیدش و همیشه در ذهنش جستجو می‌کرد که او کیست به طرفش می آید و آرام در گوشش زمزمه می‌کند:" چیزی نیست فرزندم، من معلم بهداشت هستم." سپس، چسبی به دست یا پایش می‌زند و ادامه می‌دهد:" از این به بعد بیشتر مواظب باش!"

راستی فراموش کردیم از روز اول هفته و بهداشت مدارس بگوییم؛ آن هنگام که دختر بچه‌ها در صف  ایستاده‌اند و ناگهان ناظم پشت بلندگو اعلام می‌کند که همه منظم در صف حرکت کنید و ناخن‌هایتان را نشان دهید. هر کس ناخن لاک زده داشته باشد یا ناخن‌هایش بلند باشد اسمش نوشته و از نمره انضباط او کم می‌شود . آن وقت است که خواب از سر دانش آموزان می‌پرد همه به آخر صف هجوم می‌برند و شروع به گرفتن ناخن‌هایشان با ناخن گیر سیار (دندان‌هایشان) می‌کنند!

یک ماه می‌گذرد و دوباره اول ساعت که معلم هنوز در دفتر مشغول چای خوردن است؛ خانمی به کلاس وارد می‌شود:" بچه‌ها مقنعه‌هایتان را درآورید." در دستش دو خودکار است، کودکی ریز می‌خندد و می‌گوید:" می خواد روی سرما نقاشی کنه ؟"با خودکار بر میز می‌کوبد:" زود باشید.."  و آن وقت شروع به دیدن موها می‌کند. او به وسیله دو خودکار لای موها را می‌نگرد و یکی یکی تکرار می‌کند:" چرا موهات رو شونه نکردی ؟ چرا سرت شوره داره ؟ چرا موهات این قد بلنده ؟چرا موهات رو گیره نمی‌زنی ؟ تو کی رفتی حمام ؟ چرا سرت چربه ؟ وا... وای تو سریع برو بیرون تا بیام ."

کودک بیچاره با دلهره‌ای عجیب و چشمانی پر اشک از کلاس بیرون می رود و سپس همراه معلم بهداشت به دفتر می‌رود. بازدید تمام شده و هنوز پچ پچ بچه‌ها به گوش می‌رسد:" چرا خانم بهداشت بردش؟"کودک تنها مکالمه کوتاهی را می‌شنود:"سرش شپش داره؛ زنگ بزنید مادرش بیاد ببرش تا به بچه‌ها منتقل نشده !" کودک بیچاره بیشتر دست و پایش را گم می‌کند و با خود می‌گوید:" خدایا چی تو سر من پیدا شده؟ شیپیش دیگه کیه ؟ تو موهای من چیکار می کنه ؟!"

مانند این موارد در زمستان نیز که فصل سرما و آنفولانزا می‌باشد، زیاد دیده می‌شود که تنها کودک می‌شنود:" او را به منزل بفرستید واگیر دار است." البته اگر کم لطفی نباشد در بعضی از مدارس شهرستان‌ها که از موارد گفته شده پیشرفته‌تر هستند در سال یک باری هم دندان پزشک سری می‌زند و اطلاع می‌دهد که دانش آموزان چند دندان پوسیده دارند و اما باز هم صحبت کاملی از مسواک، اهمیت دهان و دندان پزشک نیست!

اما چه باید کرد؟

مدرسه نظام اجتماعی پویایی است كه برای خود ساختار، اجزاء و قواعدی دارد و در بین تمام نهادها، سازمان‌ها و تأسیسات اجتماعی، نقش و اهمیت بسزایی دارد. مدرسه در زمره‌ی عمومی‌ترین سازمان‌های اجتماعی است و نشان یا نماد اجتماعی شمرده می‌شود و برآیند یا انعكاسی از كل جامعه است. بنابراین مدرسه را می‌توان معیاری برای شناخت آسیب‌های اجتماعی دانست. مدرسه از این نظر نیز اهمیت دارد كه محل انتقال سنت‌ها، باورها و انواع مختلف شناخت‌هاست. ( از شیوه غذا خوردن تا افكار سیاسی و..)

به طور كلی در مدرسه است كه كودک اولین قدم‌های اجتماعی شدن را برمی دارد و در نهایت به موجودی كاملاً اجتماعی تبدیل می‌شود؛ آن جاست که باید به دانش آموزان روش صحیح زندگی را آموخت و از ذهن خلاق آنان استفاده کرد. درباره ارتباط زنگ بهداشت و اختصاص ساعتی در هفته به این مسئله مهم در بعضی از مدارس تهران این طرح اجرا شده است؛ ولی این مهم به صورت فراگیر در نیامده و در برخی شهرستان‌های کوچک مسئله بهداشت از موارد شرح داده شده قابل بیان‌تر می باشد.

آموزش و پرورش باید راهکاری ارائه دهد؟

آموزش و پرورش در قبال نسل جدید مسئول است. اگر داشتن کتاب درباره بهداشت و معرفی شدن آن به عنوان یک واحد درسی در دوره ابتدایی و دبیرستان زمان بر است، حداقل می‌تواند زنگی در هفته را به زنگ بهداشت اختصاص داد تا دانش آموز بداند در فضایی قرار گرفته که می‌تواند پاسخ سۆالاتش را بیابد. زنگ بهداشت در مدارس باید حالت اجرایی به خود گیرد و هم پای زنگ ورزش، ریاضی و حتی مهم‌تر از آن‌ها تداوم پیدا کند.

یک کودک در دوره ابتدایی باید با دندان پزشک، بهداشت دهان و دندان، کاملاً آشنا شود و بهداشت فردی برای او نهادینه گردد. دانش آموزان باید با بیماری‌های واگیر دار آشنا شوند و راه مبارزه با آن را بیاموزند و بدانند که پیشگیری بهتراز درمان است. آن‌ها باید در ارتباط با تغذیه سالم اطلاعات کامل را پیدا کنند و از خطرات ابتلا به بیماری‌های گوناگون که به تغذیه مرتبط است آگاه شوند و کلیه مطالبی که باعث داشتن بدنی سالم می‌شود برایشان نهادینه گردد. حتی می‌توان در چنین ساعتی( زنگ بهداشت) احادیث مرتبط با پاکیزگی را به کودکان یادآوری کرد تا بدانند که دین اسلام، دین نظافت و پاکی است. احادیثی همچون این که رسول خدا (ص) فرمود:" همانا اسلام پاکیزه است پس شما هم پاکیزه باشید، زیرا جز شخص پاکیزه کسی به بهشت نمی‌رود". (کنز العمال، ح 26007)

و امام على(ع) نیز می‌فرمایند:" مسواك كردن مایه روشنایى دیدگان است."( بحار الأنوار ، ج 62 ، ص 145 )

آری، اسلام درباره بهداشت فردی بسیار تاکید کرده است و ما در کشوری اسلامی زندگی می‌کنیم و انصاف نیست تا نسبت به مهم‌ترین دستورات الهی کم توجهی شود . بهداشت در دبیرستان‌ها نیز باید به صورت اختصاصی‌تر پیگیری گردد، چرا که نوجوانان در این گروه سنی باید درباره بلوغ جسمی و فکری آگاهی بیشتری پیدا کنند. آن گاه، حاصل چنین تلاشی جامعه‌ای سالم و عاری از بیماری است.

در نتیجه:

مطالب بسیار و نیازها گوناگون است و چه بسا یک ساعت در هفته هم نتواند نیاز کودکان و نوجوانان ما را برآورده سازد. کودکان مطالبی که در مدرسه با عشق از معلم فرا می‌گیرند را بیشتر به کار می‌بندند. در خانواده نیز اگر برنامه ریزی کاملی توسط مدرسه اجرا شود طوری که سر فصل‌ها به معلم بهداشت داده شود و در هر هفته معلم مطالب را بازگو کند و از دانش آموزان بخواهد در این رابطه تحقیق کنند؛ زنگ بهداشت بسیار پویا و پرثمر خواهد شد. با تداوم چنین برنامه‌هایی رعایت بهداشت برای دانش آموزان لذت بخش خواهد شد و آنان می‌توانند تغذیه سالم را از ناسالم تشخیص دهند و بدون شرطی شدن از سوی خانواده‌ها به بهداشت فردی توجه کامل داشته باشند.

منبع:

مرکز یادگیری سایت تبیان

مرتضی عرفانیان