از این میدان شش خیابان سی‌متری منظم به زاویه 60 درجه منشعب می‌شود که به نام‌های خیابان اکباتان، باباطاهر، عباس‌آباد، بوعلی، سنگ‌شیر و شورین نامگذاری شده بودند که پس از انقلاب اسلامی نام خیابانهای شریعتی، تختی و شهدا به جای عباس‌آباد، سنگ‌شیر و شورین برگزیده شدند.

این خیابانها، در محل الحاق به میدان امام قرار دارند و در دو طرف، دارای گنبد‌هایی با پوشش فلزی هستند و 12 تابلو به نام دوازده پیشوای دینی شیعیان برروی آنها دیده می‌شود. از چنین شهرهایی در جغرافیای شهری به نام شهرهای شعاعی با دوایر متحدالمرکز یاد می‌شود که در ایران تنها میدان امام شهر همدان به این شکل است.

بدنه و بخشای اطراف این میدان به غیر از ساختمانهایی که با کاربری شهری در این میدان قرار گرفته‌اند، همه یادگاری‌هایی از شروع شهرسازی مدرن در شهر همدان هستند. این میدان با بدنه ساختمانهای اطراف آن در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و هنوز آثاری از از تزیینات آن مانند آجرکاری‌های ساده و برجسته بانقوش هندسی، گچ‌بریهای ساده سردر پنجره‌های چوبی ساختمانها برجای مانده است.

از آنجا که در سال 1325در اثر وقوع آتش‌سوزی ضلع شمال شرقی میدان ویران شد و همچنین ساختمان بانک ملی که با بدنه‌ای ناهمگون با معماری میدان، در آن مرحله ساخته شد، شکل ظاهری آن دچار تغییراتی شد که بازسازی تعدادی از در و پنجره‌های چوبی طبقات فوقانی ساختمانهای اطراف و همچنین لایه‎برداری، آب و بندکشی سطوح آجر نماها، رنگ‌آمیزی، مرمت موضعی شیروانی‌های ساختمانهای اطراف میدان امام خمینی(ره) انجام شد.

این میدان با وجود قدمت تقریبا یک قرن، هنوز موقعیت ارتباطی خود را با خیابان‌ها و بازار همدان حفظ کرده است و طراحی و اصول خیابان‌کشی یا انشعاب خیابانها از این میدان دایره‌ای شکل، به نحوی است که هر چه گسترده‌تر می‌شود باز هم به صورت غیرمستقیمی زیر نفوذ همین میدان مرکزی قرار دارد.

هم اکنون این میدان به علت مرکزیت و شکل خاص هندسی از پر ترددترین نقاط شهر همدان محسوب می‌شود و وجود بازارهای قدیمی و سنتی و همچنین بافت جدید بازار در اطراف این میدان به شلوغی آن دامن زده است.

در واقع همه چیز در شهر همدان به میدان مرکزی شهر ختم می‌شود. موقعیت این میدان در میان اهالی شهر همدان آنقدر ویژه است که از آن تنها به نام میدان یاد می‌شود و هر کجای شهر که باشی با وجود تعداد زیاد میادین شهر با آوردن نام میدان بدون هیچ پسوندی همه متوجه مقصد مورد نظر می‌شوند و کافی است با ترسیم یک دایره توسط انگشتان دست، راننده تاکسی‌ها را متوجه مقصد میدان امام کرد.

تمرکز مراکز خرید، ساختمانهای پزشکان متعدد، کالاهای مورد نیاز مزدم، بازار تره‌بار، شعب اصلی بانکها، ایستگاه‌های تاکسی و اتوبوس، مراکز مذهبی چون امامزاده‌ها و ... در 6 خیابان منتهی به این میدان باعث شده تا این میدان مرکزیت خود را همچنان حفظ کند و روزانه تعداد زیادی از شهروندان را مجبور به رفت وآمد در این میدان می‌کند.

این میدان که در حدود یک قرن پیش ساخته شده است برای جمعیت شهری آن زمان  تعریف شده بود و عکسهای قدیمی موجود از این میدان و خیابانها اطراف آن نشانده جمعیت کم و تعداد وسایل نقلیه محدود است که معمولا درشکه‌ها و تعداد بسیار کمی خودروهای قدیمی در آن تردد می‌کرده‌اند و هم اکنون با افزایش جمعیت شهری و تعداد زیاد خودروهای شخصی و وسائط نقلیه عمومی پیاده‌رو‌ها و خیابانهای میدان امام دیگر ظرفیت جمعیت کنونی را ندارد، اما مشکلات ناشی از حضور زیاد شهروندان در میدان امام خمینی زمانی بیشتر به چشم می‌آید که در آستانه مناسبتهای خاصی چون عیدنوروز و، زمان بازگشایی مدارس، ماه مبارک رمضان و. قرار داشته باشیم؛ در چنین مواقعی جا برای سوزن انداختن نیست، علاوه بر پیاده‌رو‌ها، دور میدان هم تبدیل به پیاده‌رو می‌شود و در چنین مواقعی این نکته را یادآوری می‌کند که این خیابانها و پیاده‌روها به هیچ وجه پاسخگوی جمعیت شهری همدان نیست و از طرفی فرهنگ‌سازی‌های مناسبی در خصوص رعایت حقوق و وظایف شهروندی در همدان صورت نگرفته و اگر هم اقداماتی در این راستا انجام شده کافی نبوده است؛ چراکه تعداد بسیار زیادی از شهروندان به هیچ وجه خود را ملزم به رعایت آن نمی‌کنند و به راحتی و بدون هیچ قاعده‌ای وارد حریم خیابان می‌شوند و به آشفتگی آن دامن می‌زنند.

مشکلات ناشی از این وضعیت آنقدر خودنمایی می‌کرد که مسئولان را به فکر انداخت تا راهکارهایی را برای ساماندهی این وضعیت و نجات میدان امام و محوطه اطراف آن تدوین کنند اما متاسفانه هر کدام از این طرح‌ها به دلایلی نیمه کاره رها شده و هیچ تغییر مثبتی در وضعیت میدان مرکزی شهر ایجاد نکردند.

وجود مشکلات بسیار زیادی در مرکزی‌ترین نقطه همدان ما را بر آن داشت تا علاوه بر معرفی میدان امام خمینی از آغاز تا کنون، در طی سلسه گزارشهایی مشکلات و معضلات مرکزی‌ترین نقطه شهر را ترسیم کرده است و به صورت دنباله‌دار در این گزارش‌ها بپردازیم.

طیبه عباسی صیفی