به گزارش نافع، نوروزدر تویسرکان آداب و رسوم خاص خود را دارد که امروزه  بسیاری از این آداب زیبا و دارای حکمت فراموش شده است و تنها نامی از آن ها در میان است.

نوروز که روز آغاز سال و ابتدای بهار است بزرگترین جشن ملی ایرانیان می باشد که مراسم آن طی چندین هزار سال به طور مستمر در خانواده های ایرانی برگزار شده و می شود و شاید هیچ ملتی در جهان دارای یک چنین عید کهنی نباشد.

آداب و سنن تویسرکانی ها قبل از تحویل سال نو

در تویسرکان نیز همچون دیگرنقاط ایران عید نوروز دارای جایگاه ویژه ای بوده و همیشه مراسم آن با آداب و سنن خاص کهن خود برگزار می شد.

در حدود یک ماه قبل از عید خانواده ها در تکاپو و تدارک کارها و تهیه مقدمات برنامه های مربوط به مراسم نوروزی بودند.از اولین این برنامه های اقدام برای تهیه و آماده کردن مواد لازم برای پختن شیرینی بود زیرا در ان زمان بسیاری از خانواده ها شیرینی مصرفی ایام نوروز خود را در منزل تهیه می کردند. شیرین هایی مانند: نان نخودی، نان خرفه ای، پادرازی، رشته ختایی و …اکنون نیز در بعضی منازل این شیرینی مخصوص تویسرکان ها تهیه می شود.

آن زمان بیشتر از امروز مقید بودند که برای عید لباسی نو داشته باشند به همین علت از دیگر برنامه های قبل ا نوروز اقدام برای خرید لباس و کفش بود.تهیه لوازمی مثل برنج و روغن شب عید و سایر مایحتاج نیز از دیگر برنامه ها بود.

از دیگر برنامه های سنتی نوروز تمیز کردن خانه و لوازم منزل بود که تاکنون نیز این رسم باقی مانده است.تمام قیمت های خانه اعم از سقف، دیوار، طاقچه، در و پنجره، شیشه و کف پله و هرجا که به چشم آید.گردگیری و به اصطلاح “دوده گیری” می شد.از جمله کارهای مربوط به ایام عید تمیز کردن و شستن فرش بود.یکی از راه های تمیز کردن فرش تکاندن آن بود که در بیشتر محوطه خانه ها و کوچه ها دیده می شد.

برنامه دیگر نوروز سبزه بود که حدود یک هفته قبل از عید انداخته می شد.بر مبنای عقیده ایرانیان قدیم سبزه همیشه مظهر حیات، سرسبزی و شادابی زندگی و سبمل اقتصاد و برکت خانواده بود و با این کار از خدا طلب می کردند که زندگی آن ها در سالی که در پیش است همراه با سرسبزی و برکت باشد و چون نزد ایرانیان باستان گندم سمبل برکت و اقتصاد زندکی به حساب می آمد از قدیم الایام برای انداختن سبزه نوروزی از گندم استفاده می کردند.در بیتشر خانواده های تویسرکانی نیز برای سبزه از گندم استفاده می شد ولی بعضی خانواده از دانه های تزتیزک(شاهی)، ماش و یا عدس سبزه می انداختند و برخی نیز سلیقه بشتری به خرج می دادند و دانه شاهی یا ارزن را با شیوه خاصی اطراف کوزه سفالی کوچک( که به گویش محلی تنگله گفته می شود) پروش می دادند.

در شهرستان تویسرکان یکی از مراسم جالب سنتی که روزهای قبل از عید در تویسرکان انجام می شد، کوسه و زن کوسه بود.کوسه و زن کوسه که در نقش یک زن و شوهر چوپان ظاهر می شدند با ساز و دهل از روستاها به راه می افتادند و به شهر می آمدند و با حرکات جالب و ظریف خود موجب شادی و انبساط خاطر بینندگان بخصوص کودکان و نوجوانان می شدند.اما اکنون تعداد بسیار کمی از تویسرکانی از این مراسم مطلع هستند و شاید عده بسیاری هم نام آن را نشنیده اند.

همچنین در تویسرکان و البته در شهرهای اطراف مراسمی به نام شال اندازی بود. بعضی خانه‌ها سوراخی وسط سقف داشتند که از سوراخ، معمولا پسربچه ها شالی را به داخل خانه آویزان می کردند و صاحبخانه به آن شال شکلات، نقل و نبات قرار  می پیچید و گره می‌زد.

روز “الف عید” در تویسرکان و تهیه نان سال (نان ساجی)

در شهرستان تویسرکان یک روز قبل از عید به نام روز “الف عید” مشهور است.خانم محدث از شهروندان تویسرکانی درباره روز “الف عید”می گوید: مردم تویسرکان روز “الف عید” روز خاصی می دانند، روزی که جنب  و جوش ها برای خرید شب عید و تهیه هر آنچه از لوازمی که مربوط به برگزاری سال نویی خوب باشد انجام می شد و امروزه نیز برخی از آداب و سنن این سنت وجود دارد.در این روز در قدیم افرادی که در خانه تنور ساجی داشتند نانی که از نظر اندازه و وزن بسیار بزرگتر از نان های معمولی بود می پختند و رسم بود که درون آن هسته خرمایی قرار می دادند.این نان را بر سر سفره هفت سین قرار می دادند، اما تا روز سیزده بدر هیچ یک از اعضای خانواده از این نان نمی خورد.

وی می افزاید: در روز سیزده بدر نان را به تعداد اعضای خانواده و به طور مساوی تقسیم می  کردند و اگر هسته خرما در تکه ای از آن به دست هر عضو خانواده می رسید می گفتند که سالی بسیار نیکو برای آن عضو رقم خواهد خورد.در روز“الف عید” خیابان باهنر تویسرکان آنقدر از دست فروشها و فروشننده های مغازه های اطراف و خریداران شلوغ می شود که حتی جایی برای عبور و مرور تاکسی ها و خودروهای های امداد و نجات نیست و عملا خیابان اصلی شهر بسته می شود.

خانم محدث ادامه می دهد: در شب “الف عید” که همان شب تحویل سال است معمولا تویسرکانی ها خانم خانه رشته پلو، قورمه سبزی و یا پلته پلو می پخت.اکنون نیز به مردم تویسرکان در شب عید به اصطلاح غذایی اعیانی می خورند.

وی می گوید: درست کردن سمنو، تیه و یا خرید شاطه حلوایی که سوغات خاص تویسرکان است و همچنین رشته ختایی از دیگر ملزماتی بوده که توسط تویسرکانی ها خریداری شده و در ایام عید مصرف می شد و اکنون نیز استفاده می شود.

لحظه تحویل سال نو

دقایقى پیش از تحویل سال تمام اعضاءِ خانواده دور سفره هفت‌سین نشسته و شروع به خواندن دعا مى‌کردند. رفتن مسافرت در گذشته اساساً متداول نبود و برعکس کسانى که در سفر بودند، سعى مى‌کردند براى عید خود را به تویسرکان برسانند تا لحظهٔ سال تحویل کنار خانواده خود باشند. در لحظات قبل از تحویل بزرگ خانواده مرتب دعا مى‌خواند و بقیه نیز دعاى سال تحویل را به‌صداى بلند مى‌خواندند  در لحظه سال تحویل پس از دعاخوانی برخی ها سکه در مشت می گرفتند و آن ها را تکان می دادند تا جریینگ جرینگ آن اها شنیده شود و عقیده داشتند که با این کار در طول سال دستشان از پول تهی نخواهد شد.

پس از تحویل سال روبوسى مى‌کردند و به یکدیگر تبریک مى‌گفتند. بزرگترها به کوچکترها عیدى مى‌دادند. کوچکترها به دیدار بزرگترها مى‌رفتند و دید و بازدیدهاى فامیل و دوستان شروع مى‌شد.

روز سیزده بدر در تویسرکان، خوردن آش ترش و بازی قژقژ

در شهرستان تویسرکان نیز همچون دیگر نقاط ایران روز سیزده نوروز با سنن و مراسم خاص خود برگزار می شد.از روز قبل خانواده ها در تدارک و تهیه وسادل برگزاری این روز بودند و غذا، شرینی و آجیل آماده می کردند.

در این روز از ساعات اولیه بامداد خانواده ها به طرف باغت، چمن زارها، کنار رودخانه ها و کوهپایه ها می رفتند و در دامان طبیعت روزی با نشاط و استراحت می گذراندند.

در ان جوانان بیشتر وقت خود را به کوهنوردی و ورزش های محلی مثل تاب خوردن،قژقژ، کیش کیش، و تپ تپ خمیر و دال دالیچه.

آقای محمدظاهری درباره روز سیبزده می گوید: من و خانواده ام چندسالی است که روز سیزدهم عید را با خانواده همسرم می گذارنیم.جالبی ماجرا برای من این است که در این خانواده بازی قژقژ و وسطی همچنان انجام می شود.پارسال داماد جدید خانواده که به جمع ما اضافه شده بود برای اولین با ما در بازی قژقژ شریک شد و چون تازه وارد بود همه سعی می کردند به نوعی او را شکست دهند تا او باشد دیگر بدون تمرین هوس بازی قژقژ نکند!

خانم بختیاری نیز در گفتگویی با خبرنگار ما گفت: در تویسرکان از قدیم رسم بوده که در روز سیزدهم عید اش ترش تهیه می کردند.

وی با بیان اینکه در آش ترش که از بلغور، برنج و مقداری حبوبات تهیه می شود معمولا سرکه، آب سماق و یا حتی میوه های خشک شده همچون قیسی اضافه می کنند، افزود: خوردن این آش یک رسم قدیمی است چرا در حدود سیزده روز ما بیشتر غذاهای چرب، آجیل و شیرینی خورده ایم و آش ترش می تواند برای کمک به صفرا ی بدن مؤثر باشد.

انتهای پیام/