ماه مبارك رمضان یكی از مناسبت‌هایی است كه مردم استان همدان برای آن ارج و احترام ویژه قایل بوده و از دیر باز تا كنون آن را با آداب و رسوم خاصی برگزار كرده‌اند. قدمت سنت‌های ویژه ماه مبارك رمضان در همدان به تاریخ اسلام بر می‌گردد و با وجود گذشت سالیان متمادی، مردم استان خود را برای استقبال از ماه میهمانی خدا آماده می‌كنند.

همه ساله مردم استان چند روز مانده به آغاز رمضان به استقبال این ماه می‌روند، كه این استقبال آیین پیشباز از ماه رمضان نامیده می‌شود.

آیین استقبال به این صورت است، كه مردم برای آمادگی هر چه بیشتر برای گرفتن روزه در ماه مبارك رمضان، روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان را روزه می‌گیرند. مردم همدان باور دارند ، افرادی كه این سه روز را روزه بگیرند ، اجر و ثواب آن برابر با روزه یك ماه رمضان است. این اعتقاد به حدی در نزد مردم همدان ریشه دارد، كه بیشتر آنان این سه روز را روزه می‌گیرند.

یكی دیگر از آداب و رسوم اهالی همدان كلوخ اندازان نام دارد، مردم استان روز آخر ماه شعبان را كلوخ اندازان می‌گویند، در این روزمردم شادی‌كنان با تهیه و پخت غذایی مخصوص به‌نام كباب سرداشی سفره خود را برای اطعام نیازمندان و فقرا پهن می‌كنند. همدانی‌ها كباب سرداشی را از مخلوط گوشت چرخ كرده، سیب زمینی ، پیاز، تخم‌مرغ، ادویه و گوجه فرنگی تهیه می‌كنند، مراسم كلوخ اندازان از اول تا پایان روز آخر شعبان ادامه دارد و پس از آن مردم، آماده روزه ‌داری در ماه مبارك رمضان می‌شوند.

مردم استان پس از آن كه فرزندان آنان به سن بلوغ رسیدند، از آنان می‌خواهند كه در ماه مبارك رمضان روزه را كامل بگیرند. درباره بچه‌هایی كه به سن شرعی نرسیده و روزه بر آنان واجب نیست، اهالی همدان اعتقاد دارند اگر بتوانند روزه را قلاغی (كلاغی) بگیرند، خداوند اجر و پاداش روزه كامل را برای آنان منظور می‌كند.

مردم همدان به روزه نیمه روز و روزه‌ای كه در آن بچه‌ها از هنگام سحر تا اذان ظهر روزه خود را نخورند، روزه قلاغی می‌گویند. یكی دیگر از سنت‌های قدیمی ماه رمضان در همدان ، مراسم كیسه بركت در روز ۲۷این ماه است، در این روز زنان روزه ‌دار در رفتن به مسجد و اقامه نماز ظهر به همراه خود پارچه ، نخ و سوزن می‌برند.

* کیسه برکت زنان همدانی

زنان مؤمن همدانی در میانه دو نماز ظهر و عصر با استفاده از این وسیله‌ها به كار دوختن یك یا چند عدد كیسه بركت مشغول می‌شوند. به اعتقاد مردم همدان، هر فردی كه به داخل این كیسه پول بریزد، خداوند به وی مال و دارایی زیاد می‌بخشد، به همین علت زنان در این روز بیش از یك كیسه بركت دوخته و آن را برای فزونی دارایی بین خانواده خود و دیگران توزیع می‌كنند.

از دیگر آداب مخصوص این ماه در همدان آیین توزیع آجیل مشكل‌گشا است، به عقیده مردم اگر ماه مبارك رمضان در روز چهارشنبه آغاز شود، این ماه بسیار پر بركت و خوش یمن خواهد بود. به‌همین مبنا زنان با خرید و بسته‌بندی آجیل مشكل گشا هنگام افطار به قصد نیت و طلب حاجت به مسجد می‌روند و پس از اقامه نماز مغرب بین زنان نمازگزار تقسیم می‌كنند. مردم همدان معتقدند، هر كس مراد و حاجتی داشته باشد با پخش و توزیع آجیل مشكل گشا، خواسته‌هایش برآورده می‌شود.

یكی دیگر از رسوم مردم همدان در ماه مبارك رمضان جمع‌آوری خرده‌های نان سفره افطاری است، به باور مردم هر فردی كه بتواند خرده نان‌های سفره افطاری را تا آخر ماه مبارك رمضان جمع كند و تا روز عید قربان آن را نزد خود نگهدارد و آنها را در آبگوشتی كه از گوشت قربانی در عید قربان تهیه می‌شود، بریزد و سپس بخورد، خداوند تمام آرزوها و نیازهای وی را برآورده می‌كند.

پخت غذاهای مخصوص از دیگر آیین‌های ماه مبارك رمضان است، زنان همدانی در این ایام برای افطار، بیشتر از غذاهایی نظیر آش‌رشته، فرنی، ترحلوا، طاس كباب ، شامی كباب ، سرداشی ، بورانی و شیربرنج و برای سحری نیزرشته‌پلو و آبگوشت مرغ می‌پزند. پخت شیرینی‌های محلی مانند كماج، انگشت پیچ، پنجه‌خاله ، یوخا، نیس درجهان و اگرده در ماه مبارك رمضان بین خانواده‌های همدانی رواج دارد. پخت و پز نان‌های مخصوص محلی نظیر نان اوفاق، نان گرده چرب و نان شاتی نیز از دیگر آیین‌هایی است كه زنان همدان همه ساله در ماه رمضان اقدام به تهیه آن‌ها می‌كنند.

* آش رشته و زیارت اهل قبور

یكی از آیین‌های جالب توجه مردم استان همدان فرستادن افطاری توسط داماد به خانه عروس است، مطابق این سنت دیرینه در ماه رمضان جوان دارای نامزد، باید افطاری نامزدش را به خانه پدر عروس ببرد ، این افطاری شامل چند قرص نان، گرده دو زرده ، برنج، روغن حیوانی، یك عددمرغ و یا ماهی، سیب سرخ ، شیرینی انگشت پیچ و میوه‌های فصل است. پس از این كه افطاری از سوی داماد به خانواده عروس برده شد، خانواده عروس نیز در شب‌های آینده، خانواده داماد را برای صرف افطاری به منزل خود دعوت می‌كنند.

علاوه بر این در شهرها و روستاهای استان همدان مرسوم است كه پس از پایان ماه مبارك رمضان و در روز عید فطر در تمام خانه‌ها آش رشته پخته شود، زیرا به اعتقاد مردم، پس از یك ماه روزه داری ، خوردن این غذای آبكی بسیار سودمند است.

زیارت اهل قبور، شركت گسترده در آیین‌های شب‌های احیا و قدر، برگزاری ایام سوگواری شهادت مولی‌الموحدین امام علی (ع)، راه‌اندازی دسته‌های سینه‌زنی، نوحه‌خوانی، زنجیرزنی و عزاداری از دیگر آداب مردم شهرها و روستاهای استان همدان در ماه ضیافت ا... است.